Ból z tyłu głowy może spotkać każdego, bez względu na wiek czy płeć. Istnieje wiele przyczyn jego występowania, a ponadto różni się charakterem i nasileniem, dlatego trudno powiązać go z konkretnym schorzeniem. W przeważającej liczbie przypadków mamy do czynienia z napięciowym bólem głowy (bólem psychogennym), którego źródłem jest zwykły stres, napięcie emocjonalne, bezsenność czy brak ruchu na świeżym powietrzu, ale zdarza się, że silne dolegliwości w okolicach potylicy mają związek z nadciśnieniem tętniczym czy krwotokiem podpajęczynówkowym, który pojawia się przy pęknięciach tętniaka.
Co oznacza ból z tyłu głowy?
Przyczyn bólu z tyłu głowy jest wiele, można je jednak podzielić na dwie główne grupy: bóle pierwotne i wtórne. Pierwotne bóle głowy nie są powiązane z żadnym konkretnym schorzeniem. W przypadku bólów wtórnych, ból głowy wskazuje na rozwijającą się w organizmie chorobę.
Najczęściej mamy do czynienia z napięciowym (psychogennym) bólem głowy, który należy do bóli pierwotnych i wynika ze zwykłego stresu, zmęczenia, napięcia emocjonalnego, braku snu, głodu czy odwodnienia. Niekiedy przyczyną może być też nadmierne napięcie mięśni w obrębie głowy, długotrwałe wpatrywanie się w ekran komputera, a nawet zmiany atmosferyczne. Napięciowe bóle głowy często towarzyszą też depresji i nerwicy związanej z występowaniem zaburzeń lękowych. Dolegliwość dotyczy niemalże 40% całej populacji, najczęściej dokuczając kobietom w wieku od 25 do 35 lat. Nie stanowi większego zagrożenia dla zdrowia i można ją łatwo rozpoznać po umiarkowanym nasileniu oraz charakterystycznym ucisku, opisywanym przez pacjentów jako uczucie hełmu nałożonego na głowę.
Na drugim miejscu pod względem częstości występowania należy wymienić migreny, które wywołane są podobnymi czynnikami, co w przypadku psychogennych bólów głowy, różnią się jednak charakterem i nasileniem. Bóle migrenowe wywołują wrażenie pulsowania i są znacznie bardziej uciążliwe. Nasilenie dolegliwości migrenowych następuje pod wpływem wysiłku fizycznego, a ponadto towarzyszą im dodatkowe objawy w postaci nadwrażliwości na światło, nudności, a nawet wymioty.
Podobnie do migreny objawia się ból głowy towarzyszący nadciśnieniu tętniczemu. W tym przypadku również mamy do czynienia z pulsowaniem w okolicach potylicy i nasilaniem się bólu pod wpływem wysiłku fizycznego, jednak dolegliwość występuje obustronnie, co pozwala na odróżnienie jej od bólów migrenowych.
Przyczyną bólu z tyłu głowy za uchem może być rozwijające się zapalenie ucha środkowego, będące skutkiem ostrej infekcji bakteryjnej lub wirusowej. Poza specyficzną lokalizacją, dolegliwość można rozpoznać po powiększonych węzłach chłonnych, a także po nasilaniu się bólu podczas dotykania wyrostka sutkowego – struktury kostnej położonej za małżowiną uszną.
Ból z tyłu głowy przy schylaniu, zlokalizowany w okolicach szyi, świadczy zazwyczaj o nadmiernym napięciu mięśni przykręgosłupowych oraz zmianach zwyrodnieniowych w obrębie kręgosłupa szyjnego. W toku choroby dochodzi do zniekształcenia kręgów, które zaczynają uciskać okoliczne nerwy i rdzeń kręgowy. Dodatkowymi objawami schorzenia jest mrowienie, drętwienie i gorsza sprawność rąk, zawroty głowy oraz szumy uszne.
Podobnie objawia się neuralgia potyliczna, która rozwija się na podłożu zapalenia bądź ucisku na nerwy w okolicy kręgosłupa szyjnego. Poza bólem z tyłu głowy i w karku wywołuje dolegliwości w postaci szumów usznych, zaburzeń widzenia czy mdłości.
Dlaczego boli z tyłu głowy?
Szczególnie alarmujący jest bardzo silny ból z tyłu głowy, który może sygnalizować krwotok podpajęczynówkowy następujący po pęknięciu tętniaka. To niezwykle poważny stan prowadzący do wylewania się krwi do opon mózgowych, czyli tzw. przestrzeni podpajęczynówkowej. Poza intensywnym bólem objawia się nudnościami i wymiotami, nadwrażliwością na dźwięki i światło, a nawet padaczką i utratą świadomości.
Równie groźnym stanem objawiającym się silnym bólem z tyłu głowy jest zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych. Towarzyszą mu ponadto ból i sztywność karku, światłowstręt, nudności i wymioty, dezorientacja, zaburzenia świadomości, a w niektórych przypadkach nawet drgawki i śpiączka.
Jedną z najgroźniejszych przyczyn bólu z tyłu głowy jest rosnący guz mózgu, który dodatkowo wywołuje uczucie ciasnoty wewnątrz głowy i ucisku w okolicy potylicznej. Guz mózgu częstokroć wiąże się z występowaniem zawrotów głowy, a także nudności i wymiotów, zwłaszcza z samego rana po przebudzeniu. Wraz ze wzrostem nowotworu pojawiają się kolejne objawy neurologiczne, takie jak zaburzenia czucia czy widzenia, niedowłady, a także zmiany w zachowaniu.
Domowe sposoby na ból z tyłu głowy
Jeżeli ból z tyłu głowy nie jest zbyt intensywny i nie towarzyszą mu inne niepokojące objawy takie jak np. nudności i wymioty czy sztywność karku, wówczas najpewniej mamy do czynienia z napięciowym bólem głowy, który można złagodzić za pomocą następujących domowych sposobów:
- ciepła kąpiel,
- odpowiednie nawodnienie i odżywienie,
- sen i odpoczynek,
- rozluźniający masaż,
- leki przeciwbólowe bez recepty (paracetamol, ibuprofen).
Ból z tyłu głowy – jak leczyć?
Jeżeli ból z tyłu głowy jest bardziej nasilony, nie ustępuje po zastosowaniu domowych sposobów czy towarzyszą mu dodatkowe, niepokojące objawy, wówczas należy jak najszybciej udać się na wizytę do lekarza neurologa. Specjalista powinien wykonać badanie fizykalne, zebrać dokładny wywiad i zlecić badania – m.in. morfologię krwi, hormony tarczycy i badania obrazowe, w tym rezonans magnetyczny oraz tomografię komputerową głowy.
Leczenie bólu z tyłu głowy uzależnione jest oczywiście od jego przyczyny. Przykładowo w razie zapalenia ucha środkowego wykorzystywane są leki przeciwbakteryjne lub przeciwwirusowe. Remedium na bóle wywołane zmianami zwyrodnieniowymi kręgosłupa szyjnego jest rehabilitacja, zaś w przypadku wykrycia guza mózgu konieczna jest operacja uzupełniona chemio- lub radioterapią.
Napięciowe bóle głowy leczy się doraźnie za pomocą preparatów z grupy niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ) takich jak np. naproksen czy ketaprofen, a także leków na bazie kodeiny. Długotrwała terapia bólów psychogennych bazuje natomiast na preparatach takich jak amitryptylina czy wenlafaksyna.
