Ranę fachowo określamy przerwaniem ciągłości naskórka. Gojenie rozpoczyna się natychmiast po skaleczeniu i trwa, w zależności od rodzaju i wielkości rany, około kilka bądź kilkanaście dni – przy skomplikowanych uszkodzeniach może przeciągnąć się na okres paru tygodni. Niepokój powinna wzbudzać sytuacja, gdy obrażenie nie uległo naprawie po upływie dwóch miesięcy od wypadku. Mówimy wówczas o niegojącej się ranie przewlekłej.
Procesy naprawcze składają się z kilku etapów i wymagają współpracy wielu elementów naszego organizmu – w tym komórek skóry i krwi, a także układu immunologicznego. Następują po sobie kolejne fazy, takie jak faza zapalna i samooczyszczania, a następnie etap naprawczo-wytwórczy zwieńczony stadium uzupełniania ubytków. Okazuje się, że proces ten może zostać łatwo zachwiany, często przez całkiem błahe czynniki, a wówczas następują powikłania i rana nie regeneruje się tak, jak powinna. Jakie są najczęstsze przyczyny niegojenia się ran?
Dlaczego rany się nie goją?
Wyróżniamy przyczyny zewnętrzne niegojenia się ran, takie jak przykładowo zanieczyszczenie rany, a także przyczyny wewnętrzne – np. choroba czy kiepski ogólny stan organizmu. Jakie są najczęstsze problemy z regeneracją uszkodzeń tkanek?
1. Zakażenie rany
Rana może zostać zanieczyszczona i zakażona, jeżeli w porę jej nie opatrzymy. Do uszkodzonej tkanki przedostają się drobnoustroje takie jak bakterie, wirusy i grzyby, zakłócając naturalny proces gojenia. Najczęściej zainfekowaniu ulegają rany po ugryzieniach zwierzęcia, zanieczyszczone ziemią czy śliną, rany szarpane i kłute. Znacznie rzadziej podobne problemy występują przy ranach ciętych. Oznaki, które świadczą o infekcji to m.in. miejscowe ocieplenie skóry, zaczerwienienie wokół rany i pulsowanie w jej wnętrzu, pieczenie i ból, a niekiedy także ropny wysięk (np. w przypadku zakażenia gronkowcami). Jeżeli pojawią się objawy takie jak gorączka, osłabienie i złe samopoczucie, należy natychmiast zgłosić się do lekarza – takie symptomy świadczą o rozwijającej się groźnej infekcji ogólnoustrojowej.
2. Niedożywienie
Ogólne niedożywienie, a nawet zła dieta, np. uboga w białko, może sprawić, że rana nie będzie się chciała zagoić, bądź proces ten ulegnie zakłóceniu i wydłużeniu. Borykając się z przewlekłą, trudno gojącą się raną, należy spożywać produkty zawierające ten składnik, gdyż stanowi on główny budulec tkanek.
3. Ograniczony dopływ krwi do rany i w konsekwencji niedotlenienie
Niedokrwienie, a więc również niedotlenienie uszkodzonej tkanki będzie skutkowało spowolnieniem procesu gojenia, a niekiedy nawet jego całkowitym zatrzymaniem. Jest to spowodowane tym, że wraz z krwią transportowane są składniki odżywcze będące budulcem wszystkich tkanek. Co więcej, niewystarczająca ilość tlenu może doprowadzić do martwicy tkanek, a co za tym idzie – do zakażenia. Do takiej sytuacji może dojść w przebiegu niektórych chorób przewlekłych, takich jak cukrzyca (tzw. stopa cukrzycowa), zaburzenia krążenia (tzw. zespół stopy miażdżycowej), czy niewydolność tętnicza i żylna.
4. Osłabiona odporność
Dysfunkcje układu immunologicznego mogą doprowadzić do powikłań w procesie naprawczym uszkodzonych tkanek, gdyż układ odpornościowy pełni jedną z najważniejszych funkcji w pierwszych fazach gojenia. Jeżeli odporność jest osłabiona albo wręcz całkowicie wyłączona (np. w przebiegu ciężkich schorzeń takich jak choroby nowotworowe czy AIDS), wówczas mogą pojawić się powikłania w procesie regeneracji i rany nie będą goiły się prawidłowo.
5. Błędy przy opatrywaniu rany
Rana może się prawidłowo zagoić bez dezynfekcji i opatrunku, jednak pozostawienie uszkodzonej tkanki bez jakiegokolwiek wsparcia niesie ze sobą duże ryzyko powikłań – dlatego nie warto ryzykować i zawsze należy jak najszybciej oczyścić i zdezynfekować rozcięcie, a następnie zabezpieczyć je przy pomocy sterylnego opatrunku, bądź w zależności od rodzaju rany – opatrunku specjalistycznego. Niekiedy do powikłań może dojść wskutek ponownego uszkodzenia zabliźniającej się rany, np. w trakcie zmiany opatrunku, dlatego należy wykonywać tę czynność ostrożnie i poświęcać jej należytą uwagę.