Choroby wirusowe skóry stanowią powszechny problem, gdyż przeważnie przenoszone są na drodze bezpośredniego kontaktu fizycznego. Patogeny przenikające do organizmu mogą wywoływać dolegliwości alergiczne, autoimmunologiczne, a nawet nowotworowe, dlatego należy być świadomym ich istnienia. Jakie są najczęstsze choroby wirusowe skóry, jak je rozpoznawać i leczyć?
Które choroby skóry są wirusowe?
Do najpopularniejszych chorób wirusowych skóry zaliczamy: opryszczkę pospolitą, brodawki wirusowe, ospę wietrzną i półpaśca oraz mięczaka zakaźnego. Wirusy zbudowane z białek i kwasów nukleinowych (DNA lub RNA) potrafią powielać swój materiał genetyczny wyłącznie korzystając z komórek żywiciela, w tym przypadku z komórek skóry. Namnażanie się patogenów w powłoce cielesnej człowieka jest przyczyną różnorakich reakcji i objawów, od zwykłych pęcherzyków po guzy.
Opryszczka pospolita
Opryszczkę pospolitą, zwaną potocznie „zimnem”, wywołuje wirus opryszczki pospolitej Herpex Simplex Virus (HSV), którego nosicielami jest 90% populacji ludzi. Istnieją dwa typy wirusa – wirus HSV-1 wywołuje zmiany na skórze twarzy, typowo na wargach i skrzydełkach nosa, z kolei wirus HSV typu 2 ujawnia się zazwyczaj w okolicach narządów płciowych.
Do zakażenia patogenem dochodzi na drodze bezpośredniego kontaktu fizycznego z chorym lub drogą kropelkową. Co ciekawe, pierwsza infekcja wirusem HSV u 99% osób przebiega bezobjawowo, a tylko u 1% występują objawy takie jak gorączka, pęcherzyki, ślinotok, zapalenie rogówki czy opryszczkowe zapalenie mózgu i opon mózgowych. U każdego zarażonego wirus opryszczki pozostaje jednak w formie utajonej do końca życia, gromadząc się w zwojach nerwowych, a całkowite pozbycie się patogenu z organizmu jest na obecną chwilę niemożliwe.
U wielu osób będących nosicielami wirusa HSV dochodzi co pewien czas do ujawnienia choroby, zazwyczaj pod wpływem takich czynników jak przeziębienie, osłabienie odporności, przegrzanie czy miesiączka. Typowe objawy początkowo obejmują uczucie pieczenia i mrowienia, a następnie pojawiają się niewielkie pęcherzyki wypełnione płynem surowiczym. Z czasem wypryski pękają, zasychają i pojawia się strupek – po kilku dniach po zmianie nie ma śladu bez żadnej interwencji z naszej strony.
Opryszczka zwykła jest samoograniczającą się chorobą i u większości osób nie wiąże się z gorszymi konsekwencjami niż kilkudniowy dyskomfort w okolicach skóry twarzy. Jeżeli jednak dana osoba cierpi na atopowe zapalenie skóry lub boryka się z obniżoną odpornością (np. w przebiegu choroby nowotworowej czy AIDS), przebieg opryszczki może być znacznie cięższy i mieć przewlekły charakter. Problematyczne jest też pojawienie się opryszczki na narządach płciowych na kilka dni przed porodem – wówczas wskazane jest rozwiązanie ciąży za pomocą cesarskiego cięcia.
W łagodnych odmianach rzadko nawracającej opryszczki stosuje się miejscowo preparaty przeciwwirusowe takie jak np. acyklowir, natomiast często nawracająca choroba o cięższym przebiegu wymaga też leczenia ogólnego.
Brodawki skórne
Brodawki skórne to grupa schorzeń, których przyczyną jest wirus brodawczaka ludzkiego, w skrócie zwany HPV. Na świecie istnieje ponad sto różnych odmian tego wirusa, z czego niektóre jego rodzaje mają udowodniony potencjał onkogenny, co oznacza, że mogą doprowadzić do rozwoju nowotworu – najczęściej raka szyjki macicy. Inne typy wirusa HPV powodują łagodne rozrosty skórne zwane brodawkami.
Wirus przenika do skóry na drodze bezpośredniego kontaktu fizycznego, dlatego zakażeniu sprzyja wspólne korzystanie z basenów czy łazienek. Powstałe w wyniku infekcji zmiany mogą pojawiać się zarówno na skórze, jak i na błonach śluzowych, jak to ma miejsce w przypadku np. kłykcin kończystych należących do chorób przenoszonych drogą płciową.
Istnieje kilka odmian brodawek skórnych, które różnią się między sobą lokalizacją oraz objawami:
- brodawki zwykłe (pospolite) – występują pojedynczo lub w grupach i przyjmują postać grudek bądź guzków o nierównej, szorstkiej powierzchni oraz szarobrunatnej barwie; mogą pojawić się wszędzie, ale z reguły zlokalizowane są na dłoniach, palcach, stopach, a niekiedy na wałach paznokciowych lub nawet pod paznokciami,
- brodawki stóp – zwane też bolesnymi brodawkami podeszew ze względu na częstą lokalizację, jaką są podeszwy stopy; zmiany są duże, a ponadto bolesne, gdyż wnikają głęboko pod skórę pod wpływem ciężaru ciała, wywołując stan zapalny; najczęściej do zarażenia brodawkami stóp dochodzi na basenie,
- brodawki płaskie (brodawki młodocianych) – zazwyczaj bardzo liczne, przyjmują formę drobnych grudek o płaskiej powierzchni i żółtobrunatnym kolorze; przeważnie spotykane są na skórze twarzy i dłoni oraz mają skłonność do samoistnego ustępowania,
- kłykciny kończyste – zmiany mają postać kalafiorowatych guzków zlokalizowanych na narządach płciowych i w okolicy odbytu; zazwyczaj do zakażenia dochodzi drogą płciową.
Leczenie brodawek skórnych jest wyłącznie objawowe i uzależnione od nasilenia choroby. W przypadku łagodnych zmian wykorzystuje się preparaty zewnętrzne hamujące namnażanie się komórek, wspierające złuszczanie brodawek oraz immunomodulujące, czyli pobudzające miejscową odporność skóry. Jeżeli zmiany są silniejsze, wykorzystuje się zabiegi w rodzaju krioterapii podtlenkiem azotu lub ciekłym azotem, zastosowania lasera CO2 czy też elektrochirurgicznego usunięcia brodawek.
Półpasiec
Półpasiec jest ostrą chorobą zakaźną wywołaną przez utajony wirus będący wcześniej przyczyną ospy wietrznej. Półpasiec rozwija się w wyniku aktywacji patogenu, zazwyczaj w okresie obniżonej odporności. Powstają wówczas charakterystyczne zmiany na skórze po jednej stronie ciała, wzdłuż nerwów czuciowych. Zanim jednak pojawią się typowe objawy półpaśca, chory może odczuwać przeczulicę skóry, mrowienie, a następnie rumień, pęcherzyki, strupy i nadżerki, nerwobóle, a przy cięższym przebiegu również zmiany krwotoczne lub martwicze.
Mięczak zakaźny
Mięczak zakaźny to zmiana skórna wywołana przez wirusa mięczaka zakaźnego (MCV). Zakaźność jest duża, jednak choroba ma charakter samoograniczający i znika bez śladu samoistnie najpóźniej po upływie kilku miesięcy, rzadko kiedy pojawiając się powtórnie. Do zarażenia dochodzi na drodze bezpośredniego kontaktu fizycznego, a grupą najbardziej narażoną na „złapanie” wirusa są dzieci w wieku szkolnym oraz młodzi dorośli aktywni seksualnie. Mięczak zakaźny przyjmuje postać twardawych grudek lub nieco większych guzków o kopulastym kształcie, barwie cielistej, a niekiedy szarej czy żółtej. Charakterystyczne jest natomiast wgłębienie na środku guzka. Zmiany pojawiają się zazwyczaj na skórze rąk, twarzy i narządów płciowych.