Każdy z nas od czasu do czasu zmaga się z bólem brzucha. Przeważnie przyczyny dolegliwości są błahe, a problem po pewnym czasie rozwiązuje się sam. Niestrawność pojawiająca się po spożyciu nieświeżych czy ciężkostrawnych produktów, wzmożone ruchy robaczkowe jelit czy też nadmierne gromadzenie się gazów w jelitach to częste i niegroźne przypadłości, którym towarzyszy ból brzucha. Zdarzają się jednak przypadki, gdy dyskomfort w okolicach tułowia świadczy o schorzeniach takich jak np. wrzody, refluks czy nawet nowotwory żołądka i przełyku. Jak odróżnić "zwykły" ból od bólu zwiastującego groźne powikłania zdrowotne? Sprawdź!
Rodzaje bólów brzucha
Aby rozpoznać, czy dokuczający nam ból brzucha wiąże się z jakąś groźną chorobą, czy raczej świadczy o tymczasowej niedyspozycji układu pokarmowego, należy określić jego natężenie, czas trwania, charakter, a także okoliczności jego wystąpienia i objawy towarzyszące. Natężenie bólu można ocenić za pomocą metody opisowej, gdzie wyróżnia się pięć stopni – brak bólu, ból słaby, ból umiarkowany, ból silny oraz ból nie do zniesienia. Innym sposobem jest skala numeryczna, w której 0 oznacza całkowity brak bólu, zaś 10 – najsilniejszy ból, jaki można sobie wyobrazić.
Ból przy niestrawnościach jest ostry, lecz przemijający i zazwyczaj nie towarzyszą mu jakiekolwiek dodatkowe objawy. W niektórych przypadkach mogą pojawić się krótkotrwałe wymioty bądź biegunka.
W przypadku zatrucia pokarmowego ból również jest krótkotrwały i ostry, towarzyszą mu jednak wymioty i biegunka, a niekiedy również wysoka gorączka. W obu przypadkach ból trwa względnie krótko i nie jest odczuwany w konkretnym miejscu.
Ból, który powinien wzbudzić niepokój, to przeważnie ból zlokalizowany w ściśle określonym miejscu brzucha. Zdarzają się wyjątki od tej reguły, jak np. zapalenie otrzewnej, które wywołuje uogólniony ból w obrębie jamy brzusznej, a zagraża życiu. Zazwyczaj jednak alarmującym bólem jest nagły ból o silny natężeniu zlokalizowany w konkretnym obszarze tułowia. Dolegliwość tego typu najczęściej świadczy o toczących się w organizmie schorzeniach takich jak choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy, zapalenie trzustki, choroba wątroby i dróg żółciowych, zapalenie wyrostka robaczkowego, choroby zapalne i niedrożności jelit czy choroby nerek i dróg moczowych.
Niekiedy ból brzucha może sygnalizować stan zagrażający życiu pacjenta i wówczas konieczne jest wezwanie pogotowia ratunkowego, w innych przypadkach wystarczy wizyta w szpitalu bądź przychodni. Jakie są charakterystyczne cechy bólu brzucha towarzyszącego groźnym dla życia sytuacjom?
Kiedy ból brzucha wymaga wezwania pogotowia ratunkowego?
Jeżeli bolesnemu wzdęciu brzucha towarzyszy niskie ciśnienie tętnicze, bladość i potliwość, możemy mieć do czynienia z pęknięciem narządu wewnętrznego. Tego typu powikłania mogą pojawić się jako następstwo mocnego uderzenia, upadku bądź wypadku komunikacyjnego.
Piekący ból w górnej części brzucha występujący wraz z nudnościami, uczuciem lęku i wzmożoną potliwością powinien wzbudzić niepokój zwłaszcza u osób z chorobą wieńcową, bądź należących do grupy ryzyka (palacze tytoniu, osoby z nadwagą, chorzy na miażdżycę), gdyż może być symptomem zawału serca.
Szczególnie niebezpieczne jest pęknięcie tętniaka aorty brzusznej, które w przypadku braku natychmiastowej pomocy lekarza kończy się przeważnie śmiercią. Charakterystycznym objawem jest w tym przypadku wyjątkowo silny i gwałtowny ból brzucha promieniujący aż do pleców i pachwin. Ból ten może być zarówno stały, jak i przerywany. Tętniak aorty pojawia się na skutek zmian miażdżycowych, a jego pęknięcie następuje przeważnie w momencie gwałtownego wysiłku bądź wzrostu ciśnienia krwi.
Kiedy ból brzucha wymaga wizyty w szpitalu bądź przychodni?
Niekiedy ból brzucha świadczy o groźnej chorobie, jednak nie zagraża bezpośrednio życiu, dlatego nie wymaga aż tak pilnej pomocy jak np. w przypadku pęknięcia tętniaka aorty. Konieczna jest natomiast wizyta w szpitalu bądź w przychodni w celu wykonania badań i ustalenia przyczyn dolegliwości.
Pęknięcie wrzodu żołądka -
Nagły i ostry ból zaczynający się w górnej części brzucha, a następnie przenoszący się na całą jamę brzuszną może świadczyć o perforacji wrzodu trawiennego. Charakterystyczną cechą takiego bólu jest jego nasilenie, które może prowadzić nawet do omdlenia. Pęknięcie wrzodu żołądka wymaga natychmiastowej interwencji chirurgicznej, w innym wypadku może dojść do groźnego zapalenia otrzewnej, a w konsekwencji do zagrażającego życiu wstrząsu septycznego.
Jeżeli mamy do czynienia z nasilającym się, ostrym i kurczowym bólem brzucha, któremu dodatkowo towarzyszą objawy takie jak brak apetytu, wymioty, nudności, wzdęcie brzucha i całkowite zaparcie, najprawdopodobniej zmagamy się z niedrożnością jelit. Schorzenie to pojawia się najczęściej na skutek połknięcia ciała obcego, zrostów pooperacyjnych, przepukliny, a niekiedy przyczyną niedrożności jelit są guzy nowotworowe.
Nagły, ostry ból umiejscowiony w środkowej i górnej części brzucha oraz promieniujący do kręgosłupa może wskazywać na zapalenie trzustki, zwłaszcza, jeżeli towarzyszą mu objawy takie jak gorączka, dreszcze, uporczywe wymioty, zatrzymanie gazów i stolca oraz tzw. objaw Cullena, czyli przekrwienie w okolicy pępka. Leczenie prowadzone jest w warunkach szpitalnych i obejmuje żywienie dojelitowe, podawanie leków przeciwbólowych i rozkurczowych, a w przypadku zablokowania przewodów żółciowych konieczne jest skomplikowane leczenie operacyjne. Zapalenie trzustki przeważnie wynika z nadużywania alkoholu bądź chorób dróg żółciowych takich jak np. kamica żółciowa.
W przypadku zapalenia pęcherzyka żółciowego ból brzucha promieniuje pod prawą łopatkę, zaś z objawów towarzyszących pojawia się gorączka nudności i wymioty. Leczenie obejmuje początkowo nawadnianie, odpowiednią dietę i antybiotykoterapię, a następnie można zdecydować się na usunięcie pęcherzyka żółciowego.
Ostre zapalenie wyrostka robaczkowego wymaga szybkiej wizyty w szpitalu. Początkowo objawia się bólem wokół pępka, który z czasem wędruje w kierunku prawej, dolnej części brzucha. Charakterystyczne są też objawy towarzyszące takie jak brak apetytu, wymioty, gorączka i nasilenie bólu podczas kaszlu czy uciskania brzucha.