Czym są leki recepturowe (magistralne)?
Leki robione w aptece na zamówienie, nazywane recepturowymi lub magistralnymi, to produkty lecznicze, sporządzane w aptece przez magistra farmacji na podstawie recepty lekarskiej lub jej odpisu. Przepisywanie takiego środka leczniczego umożliwia lekarzowi dostosowanie formy i składu leku do indywidualnych potrzeb pacjenta, zarówno pod względem jakościowym, jak i ilościowym. Zatem leki recepturowe to preparaty bardziej złożone, o składzie dobranym na potrzeby terapeutyczne indywidualnego pacjenta. Ich niewątpliwą zaletą jest możliwość dowolnego zestawiania, stężenia i łączenia substancji czynnych, doboru rozpuszczalnika i podłoża w celu sporządzenia dogodnej postaci leku.
Szczególną kategorią surowców są również gotowe leki, które mogą być używane do przygotowania leków recepturowych w celu osiągnięcia mniejszej dawki, niż najmniejsza dostępna na rynku. Co ciekawe, leki gotowe można również przekształcić w zupełnie inną postać leku recepturowego. Takie niekonwencjonalne formulacje stanowią cenne uzupełnienie terapii opartej o gotowe produkty lecznicze, a nierzadko są podstawowym sposobem leczenia rzadkich stanów chorobowych skóry i błon śluzowych. Ponadto, leki recepturowe nie zawierają dodatku substancji konserwujących i są relatywnie tanie.
Jak są wykonywane leki recepturowe?
Leki recepturowe dowodzą wyjątkowej roli farmaceuty w ochrony zdrowia. Dzięki swojej wiedzy, przy wsparciu specjalistycznego sprzętu laboratoryjno-farmaceutycznego, farmaceuci w stanie sporządzić leki recepturowe o określonej formulacji z najwyższą starannością, zapewniając ich wysoką jakość. Przygotowywanie leków recepturowych wymaga przestrzegania czynników mogących zmniejszyć trwałość leku. Wszystkie te czynności muszą być wykonane w odpowiednich warunkach i z zachowaniem odpowiednich procedur. Dzięki temu leki robione w aptece na zamówienie odpowiadają wszystkim wymogom i zachowują właściwą jakość mikrobiologiczną przepisanego preparatu leczniczego.
Sporządzanie leku recepturowego (zwanego także magistralnym), obejmuje:
-
odpowiednie łączenie poszczególnych składników,
-
rozpuszczanie lub zawieszanie substancji leczniczych i pomocniczych w odpowiednim rozpuszczalniku lub podłożu,
-
rozdrabnianie i mieszanie składników stałych przy użyciu miksera recepturowego,
-
mieszanie składników płynnych,
-
przenoszenie preparatu do właściwego dla danej postaci leku opakowania – pojemników sterylnych,
-
etykietowanie.
Lek magistralny – zastosowanie i zalety
Wśród leków recepturowych (magistralnych) jednymi z najczęściej stosowanych surowców są m.in. hydrokortyzon, kwas salicylowy i borowy, benzokaina czy tlenek cynku. Do sporządzenia leków robionych w aptece na zamówienie w dużej mierze wykorzystuje się substancje, które wykazują działanie przeciwzapalne i antyseptyczne, przeciwbakteryjne, przeciwgrzybiczne i miejscowo znieczulające. Oprócz możliwości precyzyjnego określenia składu preparatu przez lekarza, głównym powodem przepisywania leków recepturowych są względy ekonomiczne. Konieczność stosowania dużych ilości preparatu, co jest często konieczne w chorobach skóry, sprawia, że przy istniejącym w Polsce systemie refundacji leków, koszt ponoszony przez pacjenta za preparaty przygotowane z surowców farmaceutycznych wpisanych do rejestru środków farmaceutycznych i materiałów medycznych lub zamieszczonych w Farmakopei Polskiej, jest znacznie niższy niż cena gotowych preparatów. Dlatego dermatolodzy przepisują leki z niewielką liczbą składników o znanym składzie, aby w przypadku nietolerancji można było łatwo zmienić lek lub składniki podłoża na takie, które nie powodują u pacjenta objawów niepożądanych.
Leki recepturowe i specyfika refundacji
Z perspektywy płatnika, leki magistralne charakteryzują się specyficznym sposobem refundacji. Pacjenci płacą za nie ryczałtowo, podczas gdy apteka otrzymuje refundację obejmującą całkowity koszt sporządzenia leku, powiększony o 25% marży. Koszt sporządzenia leku recepturowego obejmuje wartość użytych surowców i opakowań, określaną na podstawie rzeczywistej ceny zakupu, oraz koszt wykonania, czyli tzw. taksę laborum. W wielu krajach, w tym w Polsce, leki recepturowe mogą być tańszą opcją dla pacjentów, zwłaszcza przy długotrwałej terapii. System refundacji może sprawiać, że koszt takich leków jest niższy niż koszt gotowych produktów.
Nowe limity finansowania leków recepturowych od 1 stycznia 2024 roku
Od 1 stycznia 2024 roku limit finansowania leku recepturowego został ustalony na minimum 21,20 zł. Oznacza to, że lek recepturowy wypisany na ryczałt będzie kosztował co najmniej 21,20 zł. Jeśli jednak apteka użyje do produkcji leku surowców farmaceutycznych, które zostały zakupione po wyższej cenie niż limit finansowania określony przez Ministerstwo Zdrowia, pacjent będzie musiał pokryć różnicę między ceną surowca a limitem finansowania. Podobny mechanizm jest stosowany od lat w przypadku leków gotowych, gdzie pacjenci często płacą mniej za zamienniki niż za oryginalne leki, których cena przekracza limit finansowania.
Leki recepturowe na bazie konopii indyjskich
Leki recepturowe sporządzanie na podstawie recepty lekarskiej Rpw. są jednym ze sposobów ordynacji marihuany leczniczej. Indywidualizacja składu, formy i drogi podania w zależności od potrzeb terapeutycznych i akceptacji sposobu przyjmowania jest w przypadku receptury marihuany niezwykle ważna – szczególnie wtedy, gdy wyczerpane zostały inne metody farmakoterapii u chorego. Preparaty sporządzane w recepturze mają również duże znaczenie z uwagi na ograniczoną dostępność gotowych produktów leczniczych na bazie konopi indyjskich na rynku. Warto pamiętać, że stała doustna postać leku nie jest odpowiednia dla wszystkich pacjentów, ze względu na trudności w połykaniu oraz problemy z dostosowaniem dawki. W rezultacie terapie kannabinoidami są zazwyczaj oparte na lekach recepturowych. Precyzyjne określenie proporcji THC do CBD przez lekarza, pozwala na optymalizację efektów terapeutycznych i minimalizację działań niepożądanych.
Leki recepturowe wciąż cieszą się dużą popularnością, zwłaszcza w przypadku pacjentów z alergiami, nietolerancjami czy specjalnymi wymaganiami, których nie zaspokajają standardowe produkty dostępne na rynku. Możliwość zaordynowania przez lekarzy unikalnych formuł leków przygotowanych w aptece na zamówienie jest nieocenionie, zwłaszcza w przypadku rzadkich schorzeń i specyficznych potrzeb pacjentów.
Czytaj również
