Potas to niezwykle ważny dla prawidłowego funkcjonowania organizmu pierwiastek – znajdziemy go przede wszystkim w komórkach mięśni szkieletowych i gładkich, gdzie odgrywa istotną rolę, regulując ich rytm pracy (w tym również pracę mięśnia sercowego). To dlatego niedobory potasu związane są głównie z pogorszonym działaniem układu mięśniowego, w tym z osłabieniem mięśni szkieletowych czy zmniejszeniem kurczliwości mięśnia sercowego, co objawia się zaburzeniami rytmu tego organu. Co więcej, potas uczestniczy w procesie przewodzenia impulsów elektrycznych przez neurony, odpowiadając za sprawność układu nerwowego, jest aktywatorem wielu enzymów, a także bierze udział w przemianie węglowodanów i utrzymaniu równowagi kwasowo-zasadowej organizmu.
Potas, podobnie jak sód i chlor, należy do elektrolitów, a więc minerałów przenoszących ładunki elektryczne we wszystkich komórkach ciała – wraz z jonami sodowymi i chlorkowymi reguluje gospodarkę wodną. Potas wspiera też prawidłową pracę nerek oraz obniża ciśnienie krwi, zmniejszając ryzyko udaru mózgu.
Należy pamiętać, że dla naszego zdrowia groźny jest zarówno niedobór, jak i nadmiar potasu. Kiedy do nich dochodzi i jak rozpoznać oba stany?
Dlaczego potas spada?
Niedobór potasu, zwany hipokaliemią, to stan, w którym stężenie potasu w surowicy krwi spada poniżej 3,5 mmoli na litr. Do takiej sytuacji może dojść np. wskutek odwodnienia wywołanego natarczywymi wymiotami, biegunką czy intensywnym wysiłkiem fizycznym.
Zwiększone wydalanie potasu z organizmu towarzyszy ponadto wielu schorzeniom i stanom, w tym:
- niewydolności serca,
- niektórym chorobom nerek,
- nadczynności kory nadnerczy,
- naczyniowo-nerkowemu nadciśnieniu tętniczemu,
- marskości wątroby,
- zespołowi Cushinga (patologiczne zmiany w układzie ruchu),
- ranom i oparzeniom,
- przyjmowaniu leków moczopędnych (np. diuretyki stosowane w nadciśnieniu), aminoglikozydów (antybiotyki), glikokortykosteroidów czy nadmiernemu stosowaniu leków przeczyszczających,
- nadmiernemu spożywaniu kawy lub mocnej herbaty,
- stosowaniu zbyt radykalnej diety odchudzającej.
Krótkotrwałe niedobory potasu nie stanowią zagrożenia dla organizmu, jednak przewlekła hipokaliemia może z czasem doprowadzić do powikłań zdrowotnych w postaci nadciśnienia czy udaru mózgu.
Po czym poznać niedobór potasu?
Do typowych objawów niedoboru potasu (hipokaliemii) należą:
- bolesne skurcze mięśni (zwłaszcza w nocy),
- drżenie mięśni,
- ogólne osłabienie organizmu,
- wzmożone pragnienie,
- nadmierne oddawanie moczu,
- szybkie męczenie się nawet przy niewielkim wysiłku,
- kołatanie serca podczas wysiłku,
- zawroty głowy,
- uczucie napięcia nerwowego i niepokoju,
- bezsenność.
Niedobór potasu powoduje także osłabienie mięśni oddechowych, prowadząc do niewydolności oddechowej. Szczególnie niebezpieczna jest sytuacja, gdy niedobór potasu wystąpi u osoby zażywającej silny lek nasercowy, zwany glikozydem naparstnicy, czyli tzw. digoksynę – może wówczas dojść do zaburzeń czynności serca.
Kto powinien suplementować potas?
Osoby szczególnie narażone na niedobory potasu to m.in. chorzy przyjmujący leki moczopędne czy glikokortykosteroidy, sportowcy tracący sporą ilość elektrolitów podczas treningu czy osoby żyjące w ciągłym stresie. Takie osoby mogą wspomóc się suplementami diety zawierającymi potas, dostępnymi w każdej aptece stacjonarnej i internetowej. Powinny jednak zachować czujność, gdyż nadmiar potasu również wiąże się z groźnymi dla zdrowia konsekwencjami.
Czy można przedawkować potas?
Nadmiar potasu stwierdzany jest wówczas, gdy stężenie pierwiastka w surowicy krwi przekracza poziom 5,5 mmoli na litr. Przedawkowanie potasu wiąże się z takimi groźnymi stanami jak osłabienie mięśni oddechowych, zaburzenia rytmu serca czy funkcjonowania układu nerwowego.
Przyczyny hiperkalemii, poza nadmiernym stosowaniem suplementów diety z potasem, obejmują też stosowanie leków moczopędnych i inhibitorów konwertazy.
Zdarza się też, że nadmiar potasu w organizmie związany jest z pewnymi chorobami, takimi jak:
- niedoczynność nadnerczy,
- kwasica,
- hemoliza,
- niewydolność nerek.
Nawet gdy obserwujesz u siebie objawy niedoboru potasu, wybieraj preparaty zawierające bezpieczną dawkę pierwiastka – np. Potas Naturell czy Kalivit, które z jedną tabletką dostarczają mniej niż 100 mg substancji. W innym wypadku możesz narazić się na groźne objawy przedawkowania potasu.
Potas – gdzie go jest najwięcej?
Mniej wygodną, ale za to najbezpieczniejszą formą uzupełniania potasu jest oczywiście dieta. Najwięcej potasu znajdziemy w warzywach, owocach oraz mięsie. Szczególnie zasobne w ten pierwiastek są: suszone morele i figi, banany, jabłka, rodzynki, cytrusy, melony, awokado, ziemniaki, pomidory, fasola i groch, brokuły, seler oraz szpinak. Stosując dietę bogatą w potas, należy również pamiętać o tym, że nadmiar soli powoduje pozbywanie się tego cennego pierwiastka z organizmu.
