Możliwości terapeutyczne inhalatorów nie ograniczają się do leczenia kataru i zapalenia zatok. Nebulizacja wykorzystywana jest nawet w tak skomplikowanych schorzeniach, jak:
- astma,
- przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP),
- mukowiscydoza,
- zapalenie oskrzeli lub oskrzelików,
- ostre podgłośniowe zapalenie krtani (zespół krupu),
- zespół nieruchomych rzęsek (pierwotna dyskineza rzęsek).
Padł termin nebulizacja, który wielu pacjentom i rodzicom nastręcza trudności. Czym różni się inhalacja od nebulizacji? Dla przeciętnego użytkownika w zupełności wystarczy informacja, że nebulizacja to taka nowoczesna forma inhalacji, w której zamiast oparów gorącej wody jako nośnika leku wykorzystuje się delikatną mgiełkę – dzięki temu specyfik działa szybciej, a rozdrobnienie go na mniejsze części ułatwia dotarcie do dalszych partii układu oddechowego, np. płuc czy oskrzeli.
Inhalacja to np. wdychanie pary wodnej z dodatkiem olejków eterycznych, czyli znany domowy sposób zwany "parówką". Inhalacja obejmuje także stosowanie inhalatorów ciśnieniowych czy proszkowych. U dzieci poniżej 3 roku życia stosuje się jednak nebulizację z użyciem maseczki (u najmłodszych) bądź ustnika (u dzieci starszych).
Przed zakupem odpowiedniego urządzenia warto po krótce zapoznać się z ich odmianami. Wyróżnia się trzy główne typy inhalatorów:
inhalatory pneumatyczno-tłokowe (kompresorowe) – to najpopularniejszy rodzaj inhalatora, którego zasada działania polega na przekształcaniu płynnego leku w mgiełkę aerozolu pod wpływem przepływu sprężonego powietrza wytwarzanego przez kompresor. Za jego pomocą można podawać wszelkie antybiotyki oraz glikokortykosteroidy drogą wziewną. Urządzenie składa się z kompresora, nebulizatora (pojemnika na lek), przewodu łączącego kompresor z nebulizatorem, filtra oczyszczającego powietrze z kompresora z zanieczyszczeń, a także z maseczek i ustników, przez które chory wdycha rozdrobniony na cząsteczki lek,
inhalatory ultradźwiękowe – zawierają płytę grzewczą, która wibrując z dużą częstotliwością generuje fale dźwiękowe rozbijające lek w płynie na drobne cząsteczki; jego wadą jest podgrzewanie leków przez co nie nadaje się do nebulizacji większości antybiotyków i sterydów, a ponadto podrażnia błony śluzowe układu oddechowego u dzieci,
inhalatory membranowe – mechanizm działania tych urządzeń polega na przepompowywaniu leku w postaci płynnej przez dysk (membranę) wyposażony w tysiące miniaturowych oczek, przez co ciecz rozdrabniana jest na małe cząstki odpowiednie do wdychania; wadą tego typu inhalatorów jest zakaz używania substancji oleistych, w tym wszelkiego rodzaju olejków eterycznych.
Jak prawidłowo zrobić inhalację u osób dorosłych?
Aby w pełni wykorzystać potencjał inhalacji i zastosowanych leków należy wiedzieć, jak używać inhalatora.
Postępuj według następujących wytycznych:
- Skrupulatnie umyj i osusz ręce.
- Wstrząśnij ampułkę z lekiem, a następnie odmierz zaleconą przez lekarza dawkę. Jeżeli objętość specyfiku jest mniejsza niż objętość niezbędna do prawidłowego działania inhalatora, rozcieńcz go przy użyciu 0,9% roztworu soli fizjologicznej (w pierwszej kolejności napełnij nebulizator odpowiednią ilością roztworu NaCl, a następnie dodaj lek).
- Prawidłowo złóż inhalator według załączonej instrukcji upewniając się wcześniej, że wszystkie jego elementy są czyste. Połącz nebulizator z kompresorem przy pomocy wężyka, z drugiej strony zaś przyłącz maseczkę bądź ustnik.
- Przyjmij wygodną, siedzącą pozycję.
- Umieść maseczkę inhalacyjną tak, aby dobrze przylegała do twarzy obejmując dokładnie nos i usta. Jeżeli używasz ustnika oddychaj ustami, nie zaś przez nos. Początkowo wytwarzana przez kompresor mgiełka może wywoływać uczucie drapania w gardle, dlatego warto rozpocząc inhalację na wolniejszych obrotach. Podczas wdychania oparów wykonuj głębokie wdechy ustami, zatrzymując na chwilę oddech przy pełnych płucach.
- Kontynuuj inhalację do czasu, aż przestanie być wytwarzana mgiełka – czas zabiegu zależeć będzie od ilości użytego leku oraz wydajności samego urządzenia, przeciętnie wynosi jednak około 10 minut.
- Po zakończeniu nebulizacji należy umyć twarz oraz przepłukać usta wodą.
- Odłącz nebulizator i maseczkę lub ustnik, a następnie umyj je przy użyciu ciepłej wody i zostaw do wyschnięcia. Nie należy czyścić przewodu powietrznego!
Jak zrobić inhalację dziecku?
Stosowanie inhalatorów u dzieci przebiega w niemal identyczny sposób jak przedstawiony powyżej, należy jednak pamiętać o kilku ważnych szczegółach:
- Inhalacja u dziecka musi być zawsze przeprowadzana pod nadzorem osoby dorosłej.
- Czas inhalacji u dzieci nie powinien przekraczać 10 minut. Podczas pierwszych zabiegów z użyciem inhalatora najlepiej ograniczyć ten czas do 4-5 minut. Oczyszczanie dróg oddechowych należy przeprowadzać 2-3 razy dziennie.
- Do nebulizacji nie stosujemy olejków eterycznych, możemy natomiast do leku dodać sól fizjologiczną bądź wykonać zabieg z użyciem wody i roztworu soli fizjologicznej bądź soli hipertonicznej. Sól hipertoniczna lepiej sprawdzi się przy katarze i niedrożności nosa, ponieważ posiada większe stężenie chlorku sodu.
- Jeżeli dziecko potrafi siadać należy usadzić je w pozycji pionowej. Jeżeli nebulizacja musi zostać przeprowadzona na leżąco należy uważać, aby nie wylać zawartości nebulizatora.
- U dzieci poniżej 3 roku życia do inhalacji należy używać maseczki – ważne jest, aby dokładnie przylegała do twarzy obejmując usta i nos, a także, aby maluszek oddychał przez usta. Ustnik można zastosować u dzieci starszych niż 3 lata; w tym przypadku również ważne jest, aby dziecko oddychało ustami, nie zaś nosem. Ustnik lepiej nadaje się do leczenia schorzeń dolnych dróg oddechowych takich jak zapalenie płuc czy oskrzeli. W przypadku zapalenia zatok czy niedrożności nosa w zupełności wystarczy wykorzystanie maseczki.
- Bardzo ważne jest poinstruowanie podopiecznego, aby spokojnie i normalnie oddychał przez kilka minut. Co pewien czas należy jednak nakłonić dziecko do wzięcia głębszego oddechu i zatrzymania powietrza na kilka chwil w drogach oddechowych – zwiększy to znacząco skuteczność terapii.
- Po zakończeniu nebulizacji ważne jest, aby dokładnie oczyścić urządzenie z zalegających cząsteczek używanych do leczenia preparatów – w innym wypadku możemy doprowadzić do rozwoju infekcji u malucha przy ponownym wykorzystaniu sprzętu.
- Podczas zabiegu z wykorzystaniem inhalatora warto wykazać się dużą cierpliwością i wyrozumiałością dla dziecka, ponieważ płacz może skutecznie osłabić skuteczność terapii. Na rynku dostępne są inhalatory wyróżniające się atrakcyjnym dla małych dzieci wyglądem – np. nebulizatory w kształcie króliczka firmy Baby Sanity.
Jak używać inhalatora, aby służył przez długi czas?
Aby nebulizator posłużył nam przed dłuższy czas zachowując swoją skuteczność, trzeba pamiętać o kilku zasadach. Przede wszystkim należy sprzęt myć z wykorzystaniem ciepłej wody po każdym użyciu, a od czasu do czasu można w tym celu użyć płynu do mycia naczyń. Ponadto niezbędne jest wymienianie filtra zgodnie z zaleceniami producenta, bądź po prostu gdy się zużyje – stan filtra ma spory wpływ na skuteczność nebulizacji.