Spis treści:
Objawy zespołu jelita drażliwego
Przyczyny choroby IBS
Jak zdiagnozować zespół jelita wrażliwego?
Jak leczyć IBS?
Dieta na zespół jelita drażliwego
Zespół jelita drażliwego, określany również mianem IBS (ang. Irritable Bowel Syndrome), to przewlekła choroba układu pokarmowego o charakterze czynnościowym, czyli taka, której przyczyny nie leżą w poważnych chorobach organicznych, ale raczej w nadwrażliwości trzewnej połączonej z niską odpornością na stres i niepokój. Właśnie z tego powodu zespół jelita drażliwego nazywany był w przeszłości nerwicą jelit.
Mimo, że schorzenie nie stanowi żadnego zagrożenia dla zdrowia i długości życia, może znacząco pogorszyć komfort codziennego funkcjonowania chorego. IBS przejawia się zaburzeniami pracy jelit oraz ich nadreaktywnością. Pacjent zmaga się z anomaliami rytmu wypróżnień (biegunki i zaparcia, niekiedy występujące naprzemiennie), silnymi bólami brzucha czy wzdęciami. Niekiedy podobne objawy występują w przebiegu groźnych chorób takich jak np. nowotwory, dlatego nie można ich lekceważyć. Sprawdź, jak rozpoznać IBS oraz jak poradzić sobie z nawracającymi problemami ze strony układu pokarmowego.
Objawy zespołu jelita drażliwego
Zdecydowanie najbardziej charakterystycznym objawem zespołu jelita drażliwego są uporczywe, często nawracające biegunki, które zazwyczaj uaktywniają się w sytuacjach stresowych. Niekiedy towarzyszy im ból brzucha, który ustępuje bezpośrednio po wypróżnieniu, co stanowi bardzo symptomatyczny syndrom nadreaktywności jelit. U niektórych chorych w miejscu biegunek występują zaparcia, a niekiedy oba zaburzenia pojawiają się naprzemiennie. Pacjenci z IBS narzekają ponadto na silne skurczowe, kłujące bądź piekące bóle brzucha, zwłaszcza w okolicach lewego podbrzusza, wzdęcia, a także irytujące uczucie "przelewania się" w jelitach.
Inne typowe objawy IBS-u to:
- wymioty
- częste odbijanie
- uczucie pełności po spożyciu niewielkiej ilości pokarmu
- uczucie zalegania pokarmu w żołądku
- bóle głowy
- podatność na stres, zmęczenie, uczucie ciągłego niepokoju
Jeśli chodzi o zaburzenia rytmu wypróżnień, charakterystyczne jest naprzemienne występowanie w przebiegu IBS zaparć i biegunek.
Wyróżnia się 4 typy IBS:
- z dominującymi zaparciami,
- z dominującą biegunką,
- mieszany,
- nieokreślony.
Przyczyny choroby IBS
Przyczyny choroby nie zostały do końca rozpoznane, niemniej jednak wyszczególnia się takie czynniki zapalne jak alergie, nietolerancje pokarmowe, błędy dietetyczne, predyspozycje genetyczne, zakażenia żołądkowo-jelitowe oraz zaburzenia psychologiczne. IBS to częsta przypadłość osób zmagających się z nerwicą, depresją oraz stanami lękowymi - badania wykazały, że hiperaktywność układu nerwowego powoduje nadreaktywność jelit. Ocenia się, że na IBS cierpi około 15-20% całej populacji, jednak wyniki te mogą być znacznie zaniżone, gdyż większość chorych nie szuka pomocy u lekarza.
Inne możliwe przyczyny zespołu jelita drażliwego:
- bakteryjne infekcje przewodu pokarmowego,
- zaburzenia motoryki jelita,
- leczenie antybiotykami,
- przebyta operacja jamy brzusznej,
- nieprawidłowa dieta obfitująca w tłuste potrawy, kofeinę i alkohol, zaś uboga w produkty zawierające włókna roślinne.
Jak zdiagnozować zespół jelita wrażliwego?
Diagnozą oraz leczeniem zespołu jelita wrażliwego zajmuje się specjalista gastrolog. Jako, że IBS nie jest stricte chorobą, a raczej dolegliwością, nie występują w jej przebiegu jakiekolwiek zmiany anatomiczne organizmu. Rozpoznanie opiera się głównie na zebraniu dokładnego wywiadu lekarskiego i stwierdzeniu występowania kluczowych objawów. Wykonywane są także podstawowe badania takie jak USG jelit oraz badanie palpacyjne.
W celu wykluczenia groźnych chorób takich jak nowotwory jelit, nadczynność tarczycy, choroba wrzodowa, zapalenie wyrostka robaczkowego czy endometrioza jelitowa, lekarz powinien zlecić także następujące badania różnicujące:
- podstawowe badania krwi takie jak morfologia i OB
- badania kału na obecność krwi utajonej
- kolonoskopia u osób po 45. roku życia bądź z historią raka jelita grubego w rodzinie
- posiew kału
- testy alergii pokarmowych lub nietolerancji laktozy i glutenu
Jeżeli badania nie wykryją żadnych poważniejszych komplikacji zdrowotnych, gastrolog stawia diagnozę na podstawie wywiadu z pacjentem, posiłkując się tzw. kryteriami rzymskimi. Według nich IBS można rozpoznać wówczas, gdy spełnione są następujące warunki:
- bóle brzucha bądź dyskomfort były odczuwane przez minimum 12 tygodni w ciągu ostatnich 12 miesięcy
- nasilenie bólów brzucha malało po wypróżnieniu
- pojawienie się bólu związane było ze zmianą rytmu wypróżnień bądź zmianą konsystencji stolca
Jak leczyć IBS?
Niestety całkowite wyleczenie zespołu jelita drażliwego nie jest możliwe przy obecnym poziomie wiedzy medycznej, głównie ze względu na brak rzetelnych informacji na temat przyczyn choroby. W leczeniu konwencjonalnym główny nacisk kładziony jest na łagodzenie utrudniających życie objawów. W terapii wykorzystywane są leki rozkurczowe, przeciwbiegunkowe, preparaty przeciw zaparciom, przeciw wzdęciom, antybiotyki jelitowe bądź probiotyki, gdy przyczyną choroby są zaburzenia flory bakteryjnej jelit, a także środki przeciwdepresyjne, które poza leczeniem depresji podnoszą także próg czucia trzewnego, regulując nadreaktywność jelit.
Leki za zespół jelita drażliwego >>>
Dieta na zespół jelita drażliwego
W leczeniu zespołu jelita drażliwego kluczową rolę pełni odpowiednia dieta. Organizm człowieka reaguje odmiennie na różne produkty spożywcze, dlatego warto go obserwować i eliminować z jadłospisu te potrawy, które wywołują problemy trawienne. Zalecenia żywieniowe dla chorych na IBS obejmują wykluczenie z diety sorbitolu, mannitolu i fruktozy, ograniczenie spożycia produktów wzdymających takich jak kapusta, czosnek, cebula i rośliny strączkowe, potraw bogatych w węglowodany, a także alkoholu, herbaty oraz mocnej kawy. Cierpiącym na IBS zaleca się ponadto unikanie smażenia potraw.
Jadłospis osoby zmagającej się z zespołem jelita drażliwego powinien być uzależniony od rodzaju występujących objawów. Jeżeli w IBS przeważają biegunki, z diety należy wyeliminować przede wszystkim wyroby na bazie drożdży, rośliny strączkowe oraz napoje gazowane; warto ponadto ograniczyć do minimum spożycie produktów bogatych w błonnik i tłuszcze (zwłaszcza pochodzenia zwierzęcego).
Jeżeli w IBS przeważają zaparcia do diety należy włączyć przede wszystkim produkty bogate w błonnik pokarmowy takie jak pieczywo pełnoziarniste, świeże owoce i warzywa, płatki owsiane, które ułatwiają regularne wypróżnienia. Warto ponadto wypijać duże ilości wody, nawet do 2 litrów dziennie oraz zrezygnować z takich produktów jak czekolada, kakao, czerwone wino czy potrawy z białej mąki i soli kuchennej.