Witamina A to potoczne określenie odnoszące się do kilku związków organicznych należących do grupy retinoidów i niektórych karotenoidów. Zamiennie bywa nazywana retinolem, beta-karotenem, prowitaminą A, czy akseroftolem. Co bardzo ważne, witamina A należy do grupy witamin rozpuszczalnych w tłuszczach, dlatego kumulowana jest w organizmie, a konkretnie w wątrobie i tkance tłuszczowej pod postacią retinolu będącego podstawową i najważniejszą formą tego składnika odżywczego. Z kolei w roślinach witamina A występuje i gromadzi się pod postacią karotenoidów, które są jej prowitaminami i podstawowym źródłem w diecie. Wśród nich najsilniejszy jest beta-karoten, który w procesie trawienia przekształcany jest w witaminę A w wątrobie i ścianach jelit. Dlaczego witamina A jest potrzebna w procesie widzenia i jak wpływa na funkcjonowanie naszego organizmu? Sprawdź!
Rola witaminy A w organizmie
Jak witamina A wpływa na organizm? Większość osób kojarzy ją ze zdrowiem oczu i kurzą ślepotą, co jest jak najbardziej słuszne. Witamina A odgrywa ogromną rolę w procesie widzenia i odbierania bodźców wzrokowych w siatkówce, dlatego jednym z objawów jej niedoboru są zaburzenia widzenia, zwłaszcza po zmierzchu (tzw. ślepota zmierzchowa, kurza ślepota).
Witamina A wpływa jednak na wiele innych procesów zachodzących w organizmie: wspiera wzrost tkanki kostnej, reguluje wzrost tkanki nabłonkowej i innych komórek organizmu, sprzyja zdolności regeneracyjnej komórek, działa antyoksydacyjnie i fotoprotekcyjnie chroniąc przed wolnymi rodnikami i hamując procesy starzenia się, działa przeciwnowotworowo, wspomaga układ immunologiczny wzmacniając naturalną odporność, wspiera walkę z wirusami i bakteriami, zapobiega zakażeniom, chroni układ oddechowy przed drobnoustrojami, pomaga utrzymać prawidłowy stan i wygląd skóry, włosów oraz paznokci, wspomaga prawidłowy rozwój komórek układu rozrodczego, wpływając tym samym na procesy rozrodcze, wspiera produkcję erytrocytów, a także bierze udział w wielu kluczowych dla organizmu procesach biochemicznych.
Witamina A – źródła
Aby nie narazić się na niedobory witaminy A i groźne powikłania zdrowotne należy na stałe włączyć do swojej diety produkty pochodzenia zwierzęcego, takie jak:
- masło,
- mleko,
- jaja,
- podroby (wątroba),
- sery dojrzewające,
- ryby morskie (łosoś, makrela).
A także produkty pochodzenia roślinnego, w których witamina A występuje w formie beta-karotenu:
- marchew,
- pomidory,
- czerwona papryka,
- sałata,
- szpinak,
- natka pietruszki,
- jarmuż,
- brokuły,
- brzoskwinie,
- wiśnie,
- morele,
- śliwki.
Objawy niedoboru witaminy A
Niedobór witaminy A w krajach rozwiniętych występuje rzadko, głównie u osób starszych i dzieci, kobiet w ciąży, palaczy i alkoholików. Zazwyczaj towarzyszą mu takie objawy, jak:
- zaburzenia widzenia po zmierzchu (tzw. kurza ślepota),
- upośledzenie ostrości wzroku,
- wysychanie rogówki i spojówki oka,
- nadmierne rogowacenie i łuszczenie się naskórka,
- suchość skóry, wysypka, trądzik, wypryski,
- wypadanie i łamliwość włosów prowadzące do przerzedzenia,
- kruche i wolno rosnące paznokcie,
- wydłużenie czasu gojenia się ran,
- skłonność do biegunek,
- większa podatność na infekcje wirusowe i bakteryjne,
- zahamowanie wzrostu.
Objawy nadmiaru witaminy A
Witamina A gromadzona jest w wątrobie, dlatego spożywając ją w nadmiarze (np. stosując zbyt wiele suplementów diety z tym składnikiem), możemy zaszkodzić swojemu zdrowiu. Oto najczęstsze objawy nadmiaru witaminy A:
- zwiększona pobudliwość i drażliwość,
- bóle głowy, mięśni i stawów,
- nudności i wymioty,
- powiększenie wątroby i zaburzenia jej funkcji,
- łysienie,
- zmiany skórne,
- osłabienie,
- brak apetytu,
- wady wrodzone u dzieci, których matki borykały się z hiperwitaminozą w okresie ciąży.
Witamina A – zalecenia
Zalecane dzienne spożycie witaminy A uzależnione jest od płci: dla kobiet wynosi 700 µg, natomiast dla mężczyzn 900 µg równoważnika retinolu. W grę wchodzi ponadto wiek oraz stan fizjologiczny organizmu. Wiadomo, że u osób zmagających się z infekcjami i chorobami układu pokarmowego występuje zwiększone zapotrzebowanie na witaminę A, podobnie sprawa wygląda w przypadku długotrwałego stresu. Aby sprawdzić, czy nie dokucza nam niedobór bądź nadmiar witaminy A, można wykonać badanie na poziom witamin i składników mineralnych. Niekiedy zdarza się, że pomimo prawidłowej diety, występuje niedobór retinolu – wówczas powinniśmy rozważyć jego dostarczanie w formie gotowych preparatów. Nad suplementacją cennej dla zdrowia witaminy powinny ponadto zastanowić się osoby stosujące dietę bardzo ubogą w tłuszcz, a także kobiety w ciąży, jednak należy pamiętać o wcześniejszej konsultacji z lekarzem i pozostaniu pod jego stałą kontrolą.