Co to jest rokitnik zwyczajny?
Rokitnik zwyczajny, zwany też rokitnikiem pospolitym to krzew z rodziny oliwkowatych wyrastający nawet 5 metrów ponad ziemię. Naturalnie roślina ta spotykana jest na terenie Europy i Azji, głównie na Kaukazie i Syberii. W Polsce rośnie dziko na terenach położonych nad Bałtykiem oraz w Pieninach – tam jego zbieranie jest zabronione, dlatego chcąc przyrządzić przetwory z owoców rokitnika, należy pozyskiwać surowce z terenów uprawnych. Na szczęście uprawa rokitnika nie nastręcza większych problemów, gdyż roślina ta rośnie nawet na niezbyt żyznym, piaszczystym podłożu i jest odporna na suszę, mróz oraz zanieczyszczenia powietrza, a sadzonki rokitnika można dostać w każdym sklepie ogrodniczym.
Rokitnik zwyczajny zawiera wiele cennych składników odżywczych, głównie w owocach, ale także w pestkach, liściach, a nawet w korze. Z owoców krzewu można wykonać: soki, nalewki, dżemy, konfitury, przeciery oraz inne przetwory.
Jak wygląda rokitnik zwyczajny?
Rokitnik zwyczajny mocno wyróżnia się na tle krajobrazu ze względu na gęsto porastające łodygę i pomarańczowe owoce. Wielkością nie przekraczają one rozmiarów ziarenek grochu, jednak charakteryzują się mocno kwaśnym smakiem ze względu na wysoką zawartość kwasów. Smak ten zmienia się nieco po przymrozkach, nabierając odrobiny słodyczy. Krzew coraz częściej widujemy w parkach i zimowych ogrodach, gdyż poza walorami ozdobnymi odznacza się dużą odpornością na mrozy i susze.
Bardzo charakterystyczne są także liście rokitnika, które kształtem przypominają listki wierzby. Wąskie i lancetowate, wyrastają na długość około 6 cm, a ich spód pokryty jest srebrzystymi włoskami. Rokitnik pospolity to ciernisty krzew – z jego łodyg wyrastają ostre kolce, co nieco utrudnia zbieranie owoców. Kwiaty rośliny zdecydowanie najsłabiej przyciągają uwagę – są niewielkie, zielonkawo-brunatne i niezbyt atrakcyjne dla oka.
Rokitnik zwyczajny – właściwości
Rokitnik zwyczajny słynie głównie z wysokiej zawartości witaminy C (posiada jej 3 razy więcej niż czarna porzeczka), której zawdzięcza swoje właściwości przeciwgorączkowe, przeciwzapalne, bakteriobójcze oraz uszczelniające naczynia krwionośne. Na świecie istnieje tylko jedna roślina, która przewyższa rokitnik pod względem zawartości witaminy C i jest to dzika róża. Na korzyść ciernistego krzewu świadczy jednak fakt, że jego owoce nie tracą cennej dla zdrowia witaminy nawet w przypadku długotrwałego przechowywania, zarówno w stanie świeżym, jak też mrożonym czy suszonym, a nawet podczas gotowania lub prażenia. Witamina C to jednak niejedyna substancja korzystna dla zdrowia, którą zawiera rokitnik.
Łącznie w rokitniku zwyczajnym znajdziemy aż 190 substancji bioaktywnych, w tym:
- 14 witamin (w tym m.in. witaminy C, A, E, F, P, K oraz witaminy z grupy B),
- 11 mikroelementów (w tym m.in. wapń, potas, żelazo, krzem),
- 22 kwasy tłuszczowe,
- 42 lipidy,
- 18 aminokwasów,
- antyoksydanty (np. tokoferole, flawonoidy).
Na szczególną uwagę zasługuje olej rokitnikowy, który zawiera duże ilości nienasyconych kwasów tłuszczowych. Ich wpływ na zdrowie jest nieoceniony – m.in. regulują ciśnienie krwi, zmniejszając ryzyko zawału serca i udaru mózgu, a także działają przeciwmiażdżycowo. Co więcej, doskonale wpływają na kondycję skóry, odżywiając ją, poprawiając jej elastyczność oraz odporność.
W oleju z rokitnika znajdują się ponadto witaminy w dużych ilościach (w tym witamina E), karoteny, tokoferole oraz mikroelementy w rodzaju krzemu, magnezu czy żelaza, dlatego produkt ten doskonale wpływa nie tylko na stan skóry, ale też włosów. Można go z dobrym skutkiem stosować zewnętrznie na takie dolegliwości skórne jak oparzenia (w tym oparzenia słoneczne), trudno gojące się rany, nadżerki, odleżyny czy stany zapalne szyjki macicy i pochwy.
Rokitnik zwyczajny – zastosowanie w medycynie
Niegdyś rokitnik zwyczajny wykorzystywany był głównie w medycynie ludowej w postaci naparów z liści i kory bądź nalewek z owoców. Obecnie wiedza na temat jego cudownych właściwości jest coraz szerzej dostępna i wykorzystywana do profilaktyki i leczenia takich schorzeń, jak:
- przeziębienie i grypa (ze względu na duże ilości łatwo przyswajalnej witaminy C, czyli kwasu askorbinowego),
- stany gorączkowe, których podłożem są bakterie bądź wirusy,
- obniżona odporność, uczucie zmęczenia i znużenia,
- suchy kaszel (na tę dolegliwość najlepiej działa sok z owoców rokitnika z miodem),
- choroby i dolegliwości układu pokarmowego (choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy, biegunki, brak apetytu),
- stany zapalne różnych narządów (np. zapalenie wątroby),
- stany zwyrodnieniowe stawów, reumatyzm, bóle wywołane stanami zapalnymi,
- trudno gojące się rany, skaleczenia i blizny, oparzenia i odmrożenia skóry, odleżyny, atopowe zapalenie skóry,
- podwyższony poziom cholesterolu,
- nadciśnienie tętnicze,
- choroby krążenia, choroby sercowo-naczyniowe, miażdżyca (działa profilaktycznie i wspiera terapię, wzmacniając ściany naczyń krwionośnych),
- hemoroidy.
Rokitnik zwyczajny – przeciwwskazania
Rokitnik zwyczajny zawiera duże ilości kwasów, dlatego nie jest polecany osobom cierpiącym na wrzody żołądka i dwunastnicy, a także na kamicę nerkową. Jeżeli jednak osoby cierpiące na powyższe schorzenia chcą przyjmować preparaty na bazie rokitnika, powinny skonsultować tę decyzję z lekarzem.
Rokitnik zwyczajny – kiedy zbierać?
Dojrzewanie owoców rokitnika zwyczajnego trwa od połowy sierpnia do pierwszych przymrozków, jednak idealny czas na zbiory zależy od gatunku drzewa oraz regionu, w którym rośnie. Na cieplejszych obszarach jagody zawierają odpowiednią ilość składników odżywczych już pod koniec lata, natomiast w regionach o chłodniejszym klimacie lepiej poczekać do września lub nawet października. Nie bez znaczenia jest też cel zbiorów. Po owoce rokitnika przeznaczone na dżem lepiej wybrać się wczesną jesienią, natomiast do produkcji soków bardziej nadadzą się zmiękczone jagody zbierane w późniejszym okresie.
