Kiedy kleszcze są najbardziej aktywne?
Kleszcze to niewielkie stawonogi należące do pajęczaków, których rozmiary zawierają się w przedziale od 1 do 5 mm, stanowią jednak spory problem dla osób lubiących kontakt z naturą. Ich aktywność dotyczy obszaru praktycznie całego kraju i objawia się między majem a listopadem, osiągając największą intensywność w miesiącach od kwietnia do maja oraz od września do października.
Kleszcze kojarzone są głównie z lasem, jednak spotkać je można praktycznie wszędzie, gdzie mamy styczność z zielenią – na łąkach, w zaroślach, nad jeziorami i rzekami, a nawet na trawnikach w centrum miasta. Co ciekawe, kleszcze rzadko atakują z wysoka – najbardziej zdradliwe są trawy i niskie krzewy!
Panika związana z kleszczami jest zrozumiała – stworzenia te przenoszą bardzo groźne choroby, takie jak borelioza z Lyme i odkleszczowe zapalenie mózgu, które może doprowadzić do uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego, a nawet śmierci. Nie należy jednak wpadać w panikę – nie każdy kleszcz jest nosicielem boreliozy, a odpowiednio wcześnie wdrożone leczenie daje bardzo dobre rezultaty.
Jak objawia się borelioza?
Przebieg boreliozy można podzielić na dwie fazy – wczesną oraz późną. Pierwsza trwa do kilku tygodni i można ją rozpoznać po rumieniu wędrującym, który pojawia się między 1 a 3 tygodniem od ugryzienia. Rumień ma postać zaczerwienienia o średnicy sięgającej około 5 cm i jest bardzo charakterystyczny, dlatego po usunięciu kleszcza należy przez następne dni uważnie obserwować narażone miejsce.
Rozpoznany przez lekarza rumień wędrujący stanowi podstawę do rozpoczęcia leczenia. Niestety w wielu przypadkach rumień nie objawia się lub zostaje przeoczony, a wówczas jedynym wyjściem jest wykonanie testów diagnostycznych na obecność przeciwciał IgM lub IgG. W przypadku, gdy wynik testów będzie pozytywny, lekarz powinien skierować chorego na badanie potwierdzające Western-blot.
Inne, mniej charakterystyczne objawy wczesnej fazy boreliozy, to:
- zmienione zachowanie przypominające objawy nerwicy, stwardnienia rozsianego czy choroby Alzheimera (pojawia się krótko po ugryzieniu przez kleszcza, gdyż krętki boreliozy od razu atakują układ nerwowy),
- objawy grypopodobne (od kilku do kilkunastu dni po ugryzieniu przez kleszcza).
Niewyleczenie boreliozy na wczesnym etapie umożliwia jej dalszy rozwój i przejście w fazę późną, która może trwać nawet kilka lat i doprowadzić do powstania nieodwracalnych szkód w organizmie!
Typowe objawy rozwiniętej w pełni boreliozy:
- utrzymujący się stan podgorączkowy, poty o nieznanej etiologii, dreszcze,
- nawracające bóle mięśni, stawów, brzucha i głowy,
- poczucie dezorientacji, otumanienie, zagubienie,
- wahania nastroju, depresja,
- powiększone węzły chłonne,
- kaszel i duszności.
Jak objawia się kleszczowe zapalenie mózgu?
Znacznie groźniejsze od boreliozy jest kleszczowe zapalenie mózgu (KZM), które w ciężkich przypadkach może doprowadzić do zakażenia i uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego, porażenia nerwów, niedowładu kończyn a nawet śmierci. Na szczęście zdarza się znacznie rzadziej niż borelioza z Lyme.
Początkowo kleszczowe zapalenie mózgu daje objawy grypopodobne, takie jak:
- bóle głowy i mięśni,
- gorączka,
- nudności i wymioty,
- objawy neurologiczne (np. sztywność karku).
Symptomy te trwają od 2 dni do 2 tygodni. Zlekceważenie choroby może poskutkować nieodwracalnym uszkodzeniem układu nerwowego.
W jaki sposób usunąć kleszcza?
Aby prawidłowo wyciągnąć kleszcza, postępuj zgodnie z poniższymi wskazówkami:
- przede wszystkim nie smaruj kleszcza tłuszczem, alkoholem ani jakąkolwiek inną substancją, ponieważ może to doprowadzić do zwymiotowania pajęczaka do wnętrza twojego ciała; równie złym pomysłem jest przypalanie czy podrażnianie stworzenia,
- jeżeli kleszcz znajduje się w trudno dostępnym miejscu, najlepiej zrobisz, prosząc kogoś innego o pomoc w jego usunięciu,
- w celu usunięcia kleszcza wykorzystaj pęsetę bądź przyrząd do wyciągania kleszczy (w aptece dostępne są specjalne pompki i „lassa” na kleszcze),
- chwyć intruza przy samej skórze, jak najbliżej jego głowy, aby nie spowodować oderwania odwłoka i pozostawienia reszty w skórze,
- delikatnym, ale zdecydowanym ruchem pociągnij za kleszcza, kierując siłę wzdłuż osi wkłucia; zdecydowanie nie próbuj szarpać na boki czy wykręcać pajęczaka,
- sprawdź, czy udało ci się wyciągnąć pasożyta w całości; jeżeli w ranie została główka, postaraj się o jak najdokładniejsze jej zdezynfekowanie,
- zgnieć kleszcza i wyrzuć go (najlepiej do spalenia aby mieć pewność, że zginął),
- dokładnie umyj ręce, a także zdezynfekuj miejsce wkłucia kleszcza spirytusem,
- przez kolejnych kilka dni uważnie obserwuj miejsce wkłucia w poszukiwaniu podejrzanych zmian skórnych w rodzaju rumienia bądź opuchlizny.
Kleszcze – jak się chronić?
Udając się do lasu czy nawet nad jezioro, warto pamiętać o środkach bezpieczeństwa zmniejszających ryzyko kontaktu z kleszczami – przede wszystkim o długich spodniach i wysokich butach oraz odzieży zakrywającej głowę i ramiona. Można też wykorzystać różnego rodzaju środki odstraszające kleszcze, czyli tzw. repelenty.
Po powrocie do domu należy natomiast wziąć prysznic i obejrzeć dokładnie całe swoje ciało w poszukiwaniu kleszczy, a najlepiej poprosić o to bliską osobę, gdyż nie wszystkie partie ciała jesteśmy w stanie skontrolować samodzielnie. Pamiętaj, że kleszcze potrafią szukać odpowiedniego miejsca do wkłucia nawet przez kilka godzin – najbardziej atrakcyjne dla małych stawonogów są obszary dobrze ukrwione i obdarzone cienką skórą, a więc pachy, pachwiny czy poły podkolanowe.
W przypadku odkrycia zagnieżdżonego kleszcza ważne jest jak najszybsze usunięcie pasożyta.