Na pocieszenie można dodać, że nie wszystkie dzieci boleśnie przechodzą ząbkowanie, a dostępne na rynku preparaty pomagają przetrwać ten nie najłatwiejszy w życiu malca okres. Pierwszą zapowiedzią, że nadchodzi czas ząbkowania jest nadmierne ślinienie się i wkładanie przez bobasa wszystkich napotkanych przedmiotów do buzi. Później stopniowo, ząbek po zębie, pojawi się 20 mleczaków, a cały proces zakończy się przed 3. rokiem życia. Czas, kiedy wyrośnie pierwszy siekacz zależy w dużej mierze od genów, więc warto dowiedzieć się, jak przechodzili ząbkowanie rodzice dziecka.
Kiedy powstają mleczne zęby?
Mleczaki zawiązują się w szóstym tygodniu ciąży. Od tego momentu aż do porodu zaczyna pokrywać je warstwami twarde szkliwo. Noworodek rodzi się z wykształconym kompletem zębów, choć pozostają one niewidoczne jeszcze przez kilka miesięcy po porodzie. Do momentu wyrżnięcia następuje dalszy przyrost szkliwa. Gdy ten etap zostaje zakończony wykształca się korzeń zęba. Kiedy rośnie, zaczyna wypychać z dziąseł koronę, a ta przebija się przez dziąsło. Bywa, że proces ten przechodzi na tyle sprawnie, że dziecko rodzi się z zębem wrodzonym. Jeśli zaczyna się on chwiać bądź ma ostrą krawędź, wtedy jest usuwany. Jeśli ząb wyrośnie dziecku w pierwszych tygodniach życia wtedy pediatrzy nazywają go noworodkowym.
3 fazy ząbkowania
przederupcyjna - przed przebiciem do światła jamy ustnej przez dziąsło;
przedfunkcyjna - od momentu ukazania się korony zęba do czasu, gdy uzyska on kontakt z zębem przeciwwstawnym;
funkcyjna - wtedy następuje zakończenie rozwoju korzenia zęba.
Objawy ząbkowania
Ślinotok i wkładanie rączek do buzi to tylko część objawów wyrzynania się zębów. Dziąsła zaczynają swędzić, a maluch poprzez gryzienie łagodzi to swędzenie. Po zajrzeniu dziecku do buzi, może się okazać, że dziąsła są rozpulchnione i zaczerwienione - najpóźniej w ciągu kilkunastu tygodni można spodziewać się zębów. Niestety, może się zdarzyć, że dziecko przez cały ten czas będzie marudne i zaślinione. Ząbkowanie może wiązać się również z częstszymi nocnymi pobudkami, zmniejszonym apetytem, nieznacznie podwyższoną temperaturą, a nawet z katarem, zaczerwienionymi policzkami bądź odparzeniami pupy. Kolejną konsekwencją nadchodzącego ząbkowania jest częstsze przerywanie karmienia piersią i zaciskanie dziąseł na piersi bądź płaczu.
Kiedy pojawia się pierwszy ząbek?
U dzieci występuje duże zróżnicowanie wieku wyrzynania się zębów. Część źródeł podaje, że następuje to już koło 4. miesiąca życia niemowlaka, ale według badań 84% donoszonych maluchów zaczyna ząbkować pomiędzy 5. a 10. miesiącem życia, dzieciom zakwalifikowanym jako wcześniaki w 85 % zęby pojawiają się odpowiednio pomiędzy 6. a 11. miesiącem. Jeśli zęby pojawiają się w tym czasie to określa się to “ząbkowaniem o czasie”.
Jeżeli dziecko kończy rok i wciąż nie zaczęło ząbkować należy mówić o opóźnionym ząbkowaniu. Konieczna jest wtedy wizyta u ortodonty bądź stomatologa i konsultacja pediatryczna. Opóźnione ząbkowanie może być spowodowane chorobami (np. uczuleniem na gluten), zaburzeniami hormonalnymi, brakiem zawiązek zębów, zaburzeniami gospodarki fosforanowo-wapniowej oraz niedożywieniem. Brak uzębienia powoduje zaburzenia rozwoju aparatu mowy i może skutkować przyszłymi problemami z prawidłową artykulacją głosek.
Ważne, by po wyrżnięciu mleczaka udać się do stomatologa (najlepiej pedodonty), który sprawdzi ustawienie siekacza i zaproponuje termin lakierowania wszystkich zębów.
Wraz z początkiem ząbkowania u niemowląt wygasa wrodzona odporność.
Jak uśmierzyć ból wyrzynania pierwszego ząbka?
Aby ulżyć maluszkowi w bólu związanym z ząbkowaniem można wykonać masaż dziąsła tuż koło zęba. Należy dokładnie umyć palec, aby nie wprowadzić bakterii do i tak rozpulchnionego dziąsła a następnie wykonać delikatny w bolącym miejscu. Niektórym maluszkom przynosi to ulgę.
Działanie kojące mają także leki, których skład jest oparty na rumianku, szkarłatce i rzewieniu - nie mają one negatywnych konsekwencji dla wątroby malucha. Należy uważać w stosowaniu u dzieci żeli z lidokainą.
Kalendarz ząbkowania
Poniżej znajduje się poglądowy kalendarz wyrzynania się kolejnych zębów mlecznych:
4-10 miesiąc - siekacze przednie dolne (2)
5-11 miesiąc - siekacze przednie górne (2)
6-12 miesiąc - siekacze boczne dolne i górne (4)
10-18 miesiąc - trzonowce przednie (4)
12-20 miesiąc - kły (4)
18-30 miesiąc - trzonowce tylne (4)
Wśród zębów mlecznych nie ma 12 zębów przedtrzonowych, które pojawiają się dopiero jako zęby stałe. Wyrzynanie się koron zwykle kończy się przed 30 miesiącem życia maluszka (choć może trwać nawet do 36 miesiąca). Całkowite uformowanie się korzenia mleczaka zamyka się zazwyczaj w ciągu 12 miesięcy po wyrżnięciu jego korony. Ogólna zasada jest taka, że zęby dolne wyrzynają się wcześniej niż odpowiadające im zęby górne.
Wypadanie mleczaków jest poprzedzone resorpcją fizjologiczną korzeni, tj. rozpuszczaniem przez kość żuchwy i szczęki. Resorpcja korzenia ma miejsce na 2-4 lata przed momentem fizjologicznej wymiany zębów mlecznych na stałe.
Pierwsze zęby a ropień
Jeśli ząbkowanie nie przebiega prawidłowo to może skutkować zapaleniem dziąsła wokół wyrzynającego się zęba, pojawieniem się ropienia albo torbieli (często towarzyszy temu brzydki zapach z ust). Niezwłocznie należy się wtedy udać do dentysty.
Próchnica pierwszych zębów
Próchnica butelkowa - często dotyka mleczaki dzieci, które zasypiają z piersią bądź smoczkiem butelki w ustach. Wywołują ją bakterie z grupy streptokoków. Zarażenie następuje zwykle od dorosłych bądź starszego rodzeństwa. Trzeba zatem bezwzględnie unikać całowania malca w usta, oblizywania smoczka i łyżeczki, z których korzysta dziecko, a np. upadły na podłogę.