Według Światowej Organizacji Zdrowia przez pierwszych sześć miesięcy życia niemowlę powinno być karmione wyłącznie piersią, następnie eksperci zalecają włączenie do jadłospisu również mleka modyfikowanego. Pokarm matki jest jednak niezastąpiony, zaś jego skład niemożliwy do podrobienia - dlatego najlepiej karmić dziecko piersią tak długo, jak to tylko możliwe. W wielu przypadkach jest to z różnych powodów utrudnione; wówczas jedyne sensowne rozwiązanie to włączenie do diety maluszka mleka modyfikowanego, które stworzone zostało w taki sposób, aby jak najwierniej naśladować skład mleka naturalnego. Oczywiście nawet najlepsze receptury nie dorównują prawdziwemu mleku prosto z piersi mamy; obecnie jednak mleka modyfikowane stanowią najlepszą alternatywę. Jak przebiega proces modyfikacji i jakie mleko modyfikowane wybrać dla swojego dziecka? Trzeba wziąć pod uwagę kilka bardzo ważnych kwestii.
Jakie mleko dla noworodka?
Pierwsze lata życia każdego człowieka to okres burzliwego rozwoju i wzrostu, dlatego prawidłowe żywienie niemowląt to kwestia niezwykle istotna. Od tego, jakie substancje odżywcze i w jakich ilościach będziemy dostarczać dziecku wraz z dietą, zależy przyszłe zdrowie czy nawet wzrost naszego potomka. Zostało to udowodnione na drodze wielu badań naukowych przeprowadzonych w różnych ośrodkach badawczych na całym świecie. Zarówno obserwacje krótkofalowe jak i długofalowe potwierdzają przemożny wpływ właściwego odżywiania na zdrowie i funkcjonowanie organizmu niemowlaka, a także na jego odporność, wzrost czy nawet funkcje poznawcze. Co więcej, niewłaściwy dobór diety dla dziecka czy też braki kluczowych składników odżywczych w diecie mogą negatywnie wpływać na tzw. programowanie metaboliczne i żywieniowe, co w konsekwencji zwiększa ryzyko pojawienia się u potomka chorób dietozależnych w dorosłości – cukrzycy, otyłości czy schorzeń układu krążenia. Karmienie piersią zmniejsza ryzyko pojawienia się u dzieci chorób infekcyjnych, a szczególnie zakażeń układu oddechowego oraz pokarmowego, chorób autoimmunologicznych i alergicznych, choroby Crohna, wrzodziejącego zapalenia jelita grubego, a nawet białaczki. Ponadto zwiększa przeżywalność noworodków, poprawia parametry neurorozwojowe oraz zmniejsza ryzyko wystąpienia martwiczego zapalenia jelit, zakażeń czy retinopatii wcześniaczej.
Do kluczowych składników w diecie noworodka i niemowlęcia zaliczyć można takie substancje jak m.in. białko, jod, żelazo, witamina D czy kwas DHA. Te i wiele innych związków znaleźć można w mleku matki, które stanowi najlepszy pokarm dla rozwijającego się maluszka. Międzynarodowe organizacje zajmujące się zdrowiem takie jak Światowa Organizacja Zdrowia WHO, jak również naukowe towarzystwa żywieniowe i medyczne zgodnie podkreślają nadrzędność naturalnego mleka w żywieniu niemowląt nad jakimkolwiek innym rodzajem pokarmu. Mleko matki bogate jest w ważne dla rozwijającego się i dojrzewającego organizmu składniki odżywcze, takie jak swoiste gatunkowo białka, węglowodany, tłuszcze, mikro- i makroelementy, a także substancje biologicznie czynne. Co ciekawe, składniki te występują w stężeniu i proporcjach dostosowanych do potrzeb dziecka, zaś cały skład naturalnego pokarmu oraz jego właściwości bioaktywne zmieniają się dynamicznie w zależności od okresu laktacji, czy nawet od pory dnia – tych właściwości nie jest w stanie zastąpić żadna, nawet najlepsza sztuczna mieszanka. Karmienie maluszka piersią jest szczególnie ważne na samym początku, bezpośrednio po narodzinach, gdyż w owym czasie gruczoły mleczne matki wydzielają tzw. siarę, czyli pierwsze mleko. Siara, zwana również colostrum, to gęsta substancja o żółtawym kolorze, której produkcja rozpoczyna się w gruczołach mlekowych na długo przed końcem ciąży (u człowieka około 20 tygodnia ciąży), kończy się natomiast po kilku godzinach bądź dniach od porodu. Colostrum zawiera znacznie wyższe stężenie białek, a także mikro- i makroelementów niż dojrzałe mleko matki. Białka te, choć odznaczają się niską odżywczością, wpływają na prawidłowy rozwój i dojrzewanie przewodu pokarmowego. Najistotniejszą funkcją pierwszego mleka jest jednak zapewnienie ochrony noworodkom przed wszelkiego rodzaju patogenami. Układ immunologiczny nowonarodzonych dzieci - a także wszystkich innych młodych ssaków – jest niezwykle słabo rozwinięty. Przeciwciała IgA zawarte w siarze nie wchłaniają się całkowicie – część z nich pozostaje na powierzchni układu pokarmowego, działając jak pancerz ochronny. Pozostałe organy wewnętrzne oraz żołądek chronione są natomiast przez inne substancje obecne w pierwszym mleku – tak zwane prostaglandyny.
Modyfikowane mleko.
Choć niemożliwe jest sztuczne stworzenie lepszego pokarmu dla niemowląt od naturalnego mleka matki, modyfikowane mleko to obecnie najlepsza alternatywa, jaką posiadamy. A co się tak naprawdę kryje pod tą niejasną nazwą? Mleko modyfikowane to zwykłe mleko krowie bądź kozie, którego skład poddany został modyfikacji w taki sposób, aby jak najwierniej naśladować zestaw substancji obecny w mleku kobiecym. Zwykłe mleko pozyskiwane od zwierząt przechodzi zatem przez szereg etapów procesu modyfikacji, które obejmują przykładowo zmniejszenie ilości białka oraz zmiana jego składu poprzez dodanie białek serwatkowych, zmniejszenie ilości niekorzystnych dla zdrowia tłuszczów nasyconych, a zastąpienie ich po części olejami roślinnymi zawierającymi wielo- i jednonienasycone kwasy tłuszczowe, zmniejszenie zawartości potasu, chloru i sodu, zmiana proporcji wapnia do fosforu, zwiększenie ilości laktozy, dodanie ważnych dla rozwoju maluszków witamin A,C,E,D,K oraz witamin z grupy B, wzbogacenie mleka o składniki mineralne takie jak m.in. jod, żelazo, selen i cynk, a także dodanie żywych kultur bakterii z rodzaju Lactobacillus reuterii czy Bifidobacterium lactis. Aby skład modyfikowanego mleka oddawał jak najwierniej właściwości niezastąpionego mleka matki, dodawane są do niego także takie związki jak kwasy tłuszczowe LCPUFA (zwłaszcza kwasy DHA niezbędne do właściwego rozwoju układu nerwowego i siatkówki oka dziecka, ale też kwasy ALA), L-karnityna, cholina, inozytol, odznaczające się identyczną jak w mleku kobiecym budową oligosacharydy czy też nukleotydy – związki wspierające układ odpornościowy oraz biorące udział w procesach podziału komórek, zapewniając prawidłowy wzrost małego człowieka. Wymienione składniki pełnią niezwykle ważną rolę w procesie dojrzewania niemowlęcia, zwłaszcza oligosacharydy, które ułatwiają wchłanianie się wapnia, pełnią kluczową rolę w budowaniu odporności dziecka, a także stanowią pożywkę dla probiotyków – niezwykle istotnych kultur bakterii, które wspierają pracę jelit, korzystnie wpływają na odporność organizmu, a także usprawniają procesy przyswajania wapnia, żelaza, fosforu oraz witamin z grupy B i witaminy K.
Jak widać, modyfikowane mleko znacznie różni się składem od zwykłego mleka krowiego. Zawiera całe mnóstwo korzystnych dla prawidłowego rozwoju malucha składników, nadal jednak nie dorównuje jakością naturalnemu pokarmowi matek. Niektóre wielkie firmy od wielu lat badają mleko matki, próbując opracować recepturę maksymalnie zbliżoną do oryginału. Firmie Nestle, która nad udoskonalaniem składu modyfikowanego mleka pracuje już od ponad 60 lat, niemalże udało się ten cel osiągnąć. Sztuczne mieszanki są coraz bardziej zbliżone składem do prawdziwego mleka kobiety, a w przyszłości te różnice najprawdopodobniej będą się coraz bardziej zacierać. Narazie jednak wszelcy eksperci zalecają przez pierwsze sześć miesięcy karmić bobasa wyłącznie naturalnym, najzdrowszym mlekiem matki, a dopiero po upływie tego czasu wzbogacać dietę o inne produkty, w tym modyfikowane mleko. Niemniej jednak mleko matki najlepiej dostarczać dziecku jak najdłużej, początkowo jako wyłączny pokarm, a po upływie pół roku jako uzupełnienie standardowej diety.
Niektóre kobiety nie mogą jednak z różnych przyczyn zapewnić swojemu dziecku karmienia piersią nawet w trakcie pierwszych sześciu miesięcy jego życia. Wówczas najlepszym rozwiązaniem zalecanym przez wszystkich ekspertów jest oparcie diety na modyfikowanym mleku – wybór odpowiedniego dla dziecka produktu nie może być jednak przypadkowy, ponieważ każdy maluch jest inny. Musisz wziąć pod uwagę takie parametry jak wiek brzdąca, tempo jego rozwoju czy ewentualne dolegliwości pokarmowe bądź alergie. Właściwy produkt powinien ponadto dostarczać maluszkowi pełne spektrum składników odżywczych, a także odpowiadać mu pod względem smaku.
Jakie Mleko modyfikowane wybrać?
Choć preparaty zastępujące mleko matki są powszechnie dostępne bez recepty w aptekach i sklepach, wybór odpowiedniego produktu nie powinien być przypadkowy. Aby mleko spełniało swoje funkcje musi przede wszystkim pasować do wieku dziecka. Zapotrzebowanie niemowlaka na konkretne składniki odżywcze zmienia się wraz z jego rozwojem, dojrzewaniem i wzrostem, dlatego modyfikowane mleko sprzedawane jest w różnych wersjach – każda odmiana dopasowana jest do innego etapu rozwoju twojego potomka. Potrzeby żywieniowe noworodka bądź niemowlaka różnią się od potrzeb starszego dziecka z lepiej rozwiniętym układem pokarmowym.
A więc, jakie mleko modyfikowane wybrać? Aby nie pogubić się w obszernej ofercie rynkowej i kupić odpowiedni produkt dostosowany do wieku twojego podopiecznego, wystarczy zapoznać się z oznaczeniami widniejącymi na każdym opakowaniu, bez względu na producenta. Oznaczenia te składają się z cyfr 1,2,3,4 oraz 5. Cyfra 1 bądź 0+ oznacza mleko początkowe przeznaczone dla niemowląt od urodzenia do 6. miesiąca życia. W tym okresie bobas co prawda powinien pozyskiwać pokarm z piersi mamy, niekiedy jednak nie jest to możliwe i wówczas modyfikowane mleko jest najlepszym rozwiązaniem. Dalej, cyfra 2 oznacza mleko następne stworzone dla niemowląt od 6. do 12. miesiąca życia – charakteryzuje się większą zawartością żelaza, na które rośnie zapotrzebowanie w okresie raczkowania. Cyfra 3 to modyfikowane mleko dla dzieci, które mają już więcej niż 12 miesięcy, cyfra cztery odnosi się do maluchów po drugim roku życia, natomiast piątka zarezerwowana jest dla dzieci, które ukończyły 2,5 lat. Produkty oznaczone cyframi 3,4 i 5 skierowane są do dzieci, które mogą już pić zwykłe krowie mleko; preparaty modyfikowane stanowią jednak znacznie odpowiedniejszą alternatywę dla rozwijających się organizmów, a ponadto zawierają rzadkie w diecie składniki takie jak witamina D3, witamina C, żelazo czy kwasy tłuszczowe omega-3. Jeżeli zastanawiasz się, do kiedy mleko modyfikowane powinno być stosowane, za górną granicę przyjmij wiek trzech lat - tak naprawdę jednak nie istnieje konkretna granica, poza którą podawanie maluchowi mleka modyfikowanego byłoby zakazane.
Jakie mleko dla noworodka będzie idealne? Ciekawą kwestią jest to, iż modyfikowane mleka nie tylko zawierają wszelkie kluczowe dla rozwoju malucha składniki odżywcze, ale również dostosowane są do stanu ich zdrowia i mogą położyć kres wielu dolegliwościom okresu dorastania – kolkom, ulewaniom czy zaparciom. Jeżeli u dziecka podejrzewa się skłonność do alergii (np. gdy oboje rodziców ma alergię), wówczas najodpowiedniejsze będzie mleko posiadające oznaczenie HA, które zawiera w swoim składzie zhydrolizowane (rozdrobnione) białko nie wywołujące uczuleń. Szczególnie groźną alergią jest skaza białkowa u noworodka, która należy do grupy alergii pokarmowych. Skaza białkowa u noworodka wiąże się głównie z uczuleniem na mleko, a jej symptomy przypominają mocno objawy atopowego zapalenia skóry i ograniczają się zazwyczaj do rumianych, błyszczących i swędzących zmian skórnych na policzkach dziecka, ale niekiedy może również wystąpić groźny dla życia wstrząs anafilaktyczny. Skaza białkowa występuje u dzieci, których organizm nie może poradzić sobie z rozbijaniem białek do aminokwasów, dlatego modyfikowane mleko z oznaczeniem HA, które zawiera rozdrobnione białko, będzie trafionym wyborem.
A jakie mleko modyfikowane wybrać dla brzdąca zmagającego się z ulewaniem? Szukaj na opakowaniu oznaczenia AR – oznacza ono mleko antyrefluksowe, zapobiegające ulewaniu, które swoje specjalne właściwości zawdzięcza mączce z ziaren chleba świętojańskiego bądź skrobi ziemniaczanej. Na kolki i wzdęcia pomoże modyfikowane mleko oznaczone takimi słowami jak np. Comfort bądź AntiColc – mieszanki tego typu zawierają w swoim składzie zhydrolizowane białko, obniżone stężenie laktozy oraz dodatek błonnika rozluźniającego stolec.
Na rynku dostępne są ponadto mieszanki modyfikowane skierowane do maluchów posiadających specjalne potrzeby żywieniowe. Jeżeli zastanawiasz się, jakie mleko modyfikowane będzie idealne dla dziecka, które nie toleruje laktozy bądź zmaga się z biegunką, koniecznie wypróbuj mleko niskolaktozowe bądź mleko modyfikowane bez laktozy. W ofercie preparatów do zadań specjalnych znajdziesz ponadto mleko wspierające odporność zawierające kultury bakterii probiotycznych, mleko dla dzieci z niską masą urodzeniową, mleko modyfikowane bez oleju palmowego czy też mleko zawierające tłuszcze MCT przeznaczone do zwalczania takich schorzeń jak przewlekły zespół złego wchłaniania czy choroba Leśniowskiego-Crohna.
Karmienie mlekiem modyfikowanym.
Karmienie mlekiem modyfikowanym nie jest niczym trudnym, należy jednak przestrzegać pewnych zasad. Przede wszystkim trzeba pamiętać o tym, że preparaty modyfikowane są wolniej trawione niż mleko matki, dlatego należy podawać je rzadziej oraz w mniejszych dawkach. Co więcej, bardzo ważne jest prawidłowe przechowywanie tego typu produktów. Pamiętaj, aby zawsze szczelnie zamykać opakowania z mlekiem modyfikowanym oraz trzymać je w suchym miejscu w temperaturze pokojowej. A ile może stać mleko modyfikowane, zanim ulegnie zepsuciu? Szacuje się, że otwarty preparat powinno zużyć się w przeciągu miesiąca – po tym czasie nie będzie nadawał się już do spożycia.
Przygotowując posiłek z mlekiem modyfikowanym używaj jedynie przegotowanej wody źródlanej bądź naturalnej wody mineralnej, najlepiej niskomineralizowanej, niskosiarczanowej i niskosodowej. Pamiętaj o odpowiednich proporcjach proszku i wody – powinny być podane przez producenta na opakowaniu. Jeżeli proszku będzie za mało możesz doprowadzić do niedożywienia malucha. Z drugiej strony zbyt duża ilość preparatu może poskutkować kłopotami z trawieniem, pojawieniem się zaparć bądź biegunki. Pod żadnym pozorem nie gotuj mleka modyfikowanego - zbyt wysoka temperatura może pozbawić go cennych witamin.
To już wszystkie porady, jakie dla ciebie przygotowaliśmy. Mamy nadzieję, że dzięki nim twój niemowlak będzie zawsze dobrze odżywiony, zdrowy i radosny.