Szczepionki zawierają antygeny wirusa lub bakterii wywołujących dane schorzenie, zazwyczaj są martwe lub wyraźnie osłabione. Podczas podawania ich człowiekowi wyzwala się reakcja immunologiczna podobna do tej, która występuje w przypadku prawdziwej choroby, ale o znacznie mniejszej sile. Wyróżniamy dwa główne typy szczepionek:
- żywe – zawierają żywe, choć osłabione wirusy lub bakterie, mające zdolność namnażania się w organizmie człowieka, wywołujące silną reakcję układu odpornościowego;
- martwe – zawierają inaktywowane, zabite wirusy lub bakterie; wywołują słabszą reakcję immunologiczną.
Co to jest Niepożądany Odczyn Poszczepienny (NOP) ?
Szczepienia ochronne stanowią zabezpieczenie przed wieloma chorobami zakaźnymi. Po każdym szczepieniu zarówno tradycyjnym, jak i skojarzonym, istnieje możliwość wystąpienia niepożądanego odczynu poszczepiennego NOP – objawia się pogorszeniem stanu zdrowia, które wystąpi w określonym czasie po szczepieniu – najczęściej do około 4 dni po szczepieniu (w przypadku szczepionki na odrę, świnkę i różyczkę może wystąpić dopiero po 7-10 dniach od przyjęcia preparatu). Najczęściej przyjmują łagodną formę oraz często samoistnie przemijają w ciągu kilku dni i nie pozostawiają żadnych trwałych następstw. Wyjątkiem jest podanie szczepionki przeciwko gruźlicy. W tym przypadku kryterium czasowe jest dłuższe niż cztery tygodnie. Niepożądane odczyny poszczepienne mogą mieć łagodną, poważną lub ciężką postać. Najczęściej spotykamy się z łagodnymi przypadkami takimi jak:
- podwyższona temperatura,
- zaczerwienienie w miejscu ukłucia,
- kaszel,
- biegunka,
- dreszcze,
- wysypka,
- drgawki niegorączkowe,
- obrzęk i ból ślinianek przyusznych (po szczepieniu przeciwko odrze, śwince i różyczce).
Pod względem częstości występowania odczyny poszczepienne podzielić można na:
- bardzo częste,
- częste,
- umiarkowanie częste,
- rzadkie,
- bardzo rzadkie.
Przykładowo reakcja anafilaktyczna może wystąpić z częstością 1-1,1 na milion podanych dawek szczepionek, natomiast objawy miejscowe z częstością 1 na 10 podanych dawek. Najczęściej jednak występującą reakcją poszczepienną wśród wymienionych jest gorączka poszczepienna.
Od czego zależy pojawienie się NOP?
NOP jest wynikiem:
- problemów zdrowotnych występujących równocześnie ze szczepieniem;
- indywidualnej reakcji organizmu osoby szczepionej na podanie szczepionki;
- nieprawidłowej techniki wykonania szczepienia;
- wady szczepionki wynikającej ze złego przechowywania.
Gorączka po szczepieniu – co wtedy robić?
Definiując gorączkę, warto poznać prawidłowe wartości temperatury ciała organizmu:
- temperatura prawidłowa – przyjmuje się, że jest to wartość 36,6°C;
- stan podgorączkowy mieści się w zakresie 37,1–38,0°C;
- gorączka – temperatura ciała powyżej 38,0°C.
Uważa się, że gorączkę należy zbijać w momencie, gdy temperatura ciała przekroczy 38,5 st. Gorączka po szczepieniu jest zazwyczaj łagodna lub umiarkowana. Zazwyczaj gorączka pojawia się w ciągu dwóch godzin po szczepieniu i utrzymuje się nawet przez trzy dni. Gdy temperatura nie przekracza 38 ℃, czyli mamy stan podgorączkowy to jest on zupełnie naturalny po zaszczepieniu, a nawet pożądany. Dzięki temu nasz organizm po ponownym kontakcie z antygenem szybko go rozpoznaje i uruchamia proces neutralizacji.
Jakie i czy wszystkie leki przeciwgorączkowe powinniśmy zażywać?
Jeżeli gorączka poszczepienna trwa do 3 dni, a także nie jest bardzo wysoka, nie trzeba podejmować kroków, które zbiją temperaturę. Taka gorączka nie stanowi zagrożenia dla zdrowia i uznawana jest za naturalną reakcję organizmu na podany antygen. Należy podawać większą ilość płynów, by zapobiegać odwodnieniu. Korzystnie działają także takie proste domowe sposoby jak chłodne okłady (z mokrej gazy lub z ręcznika) czy kąpiel w letniej (ale nie zimnej!) wodzie.
Gorączką powinniśmy się zacząć martwić, gdy temperatura ciała przekracza 38,5°C. W takim przypadku najbezpieczniejszym wyborem będzie paracetamol. Lek ten obniża gorączkę, ale nie działa przeciwzapalnie, co jest istotnym czynnikiem – działanie przeciwzapalne leku po szczepieniu nie jest wskazane. Z tego też powodu nie powinniśmy sięgać po ibuprofen czy inne leki z grupy NLPZ (Niesteroidowych Leków Przeciw Zapalnych).
W przypadku gdy gorączka trwa dłużej niż 3 dni oraz jest dużo wyższa (powyżej 40 stopni), należy natychmiast skonsultować się z lekarzem.