Europejski Dzień Mózgu obchodzony jest od 1998 roku, a jego głównym celem jest rozpowszechnianie w społeczeństwie wiedzy na temat prawidłowego i patologicznego funkcjonowania tego nadzwyczajnego organu, zachęcanie do wykonywania profilaktycznych badań układu nerwowego, a także informowanie na temat metod dbania o sprawność i zdrowie mózgu.
Jak zbudowany jest mózg?
Mózg stanowi część Ośrodkowego Układu Nerwowego (OUN), zlokalizowany jest w jamie czaszki i otoczony trzema oponami mózgowymi. Mimo tak doniosłej roli, jaką pełni w naszym życiu, organ ten waży zaledwie około 1,5 kilograma, z czego 80% stanowi woda, resztę zaś – białka, cukry, tłuszcze oraz sole mineralne.
Nasze „centrum dowodzenia” zbudowane jest z około stu miliardów neuronów (komórek nerwowych), połączonych między sobą synapsami. Kiedy się uczymy bądź poznajemy nowe osoby, w naszym umyśle tworzą się nowe połączenia za pomocą synaps. Taka zdolność adaptowania się mózgu do nowych warunków nazywana jest neuroplastycznością.
Mózg składa się z dwóch półkul – lewej i prawej, w których znajdują się zwoje mózgowe odpowiedzialne za poszczególne funkcje życiowe. Lewa półkula mózgu umożliwia mowę i jej rozumienie, pisanie, czytanie, logiczne myślenie, a także odczuwanie pozytywnych emocji. Prawa półkula odpowiada natomiast za wyobraźnię, myślenie abstrakcyjne, kreatywność, zdolności artystyczne, intuicję oraz odczuwanie negatywnych stanów emocjonalnych.
Dlaczego mózg jest ważny?
Mózg to najbardziej złożony narząd w ciele człowieka. Często określany jest mianem „centrum dowodzenia” ludzkiego organizmu, gdyż odpowiada za wiele złożonych funkcji psychicznych, w tym za widzenie, słyszenie, czucie czy przetwarzanie i gromadzenie informacji. To właśnie mózg odpowiada za naszą psychikę, zachowanie, osobowość, procesy myślowe, pamięć czy emocje. Dzięki niemu posiadamy zdolność mówienia, logicznego myślenia, kreatywnego działania czy wyrażania emocji. Organ ten odpowiedzialny jest ponadto za prawidłowy przebieg wielu procesów życiowych, takich jak oddychanie, wzrost czy reakcja na bodźce zewnętrzne.
Zaburzenia funkcjonowania mózgu wpływają na cały organizm i znacząco obniżają jakość życia, mogąc doprowadzić do niepełnosprawności, a nawet do śmierci – z tego względu dbanie o zdrowie i sprawność mózgu jest niezwykle ważne.
Najczęstsze choroby mózgu
Do najczęstszych schorzeń mózgu, znacząco utrudniających życie, należą:
- choroby neurodegeneracyjne (choroba Alzheimera, choroba Parkinsona, choroba Huntingtona),
- choroby naczyń mózgowych (tętniaki, udary),
- stwardnienie rozsiane,
- zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych,
- zaburzenia psychotyczne (schizofrenia, uzależnienia),
- zaburzenia lękowe i zaburzenia nastroju (depresja),
- nowotwory mózgu,
- urazy mózgu,
- bóle głowy,
- bezsenność.
Jak nawyki pomogą zachować sprawność mózgu na długie lata?
Prawidłowe funkcjonowanie mózgu wpływa na cały organizm oraz decyduje o jakości naszego życia, dlatego warto o niego dbać w dzień i w nocy.
Oto lista nawyków, które sprzyjają dobrej kondycji i zdrowiu mózgu:
1. Regularnie uczęszczaj na badania profilaktyczne. Z punktu widzenia zdrowia mózgu najistotniejsze są badania poziomu cukru we krwi, cholesterolu i ciśnienia tętniczego.
2. Zadbaj o zróżnicowaną i zbilansowaną dietę. Niech w twoim jadłospisie nigdy nie brakuje warzyw i owoców (również suszonych), ziaren, kasz, a także ryb i orzechów, które stanowią bogate źródło kwasów omega-3, tak ważnych dla działania mózgu. Dla zachowania sprawności umysłu równie istotne są witaminy z grupy B (w tym kwas foliowy), witaminy D, C, A i E, lecytyna, antyoksydanty oraz minerały takie jak magnez, żelazo, potas i cynk. Dbaj też o odpowiednie nawodnienie – według Instytutu Medycyny mężczyźni powinni wypijać około 3 litów wody dziennie, a kobiety nieco ponad 2 litry.
3. Unikaj przetworzonego jedzenia typu fast-food, bogatego w węglowodany proste, sztuczne barwniki i aromaty. Taka żywność zaburza funkcjonowanie neuronów w mózgu.
4. Dbaj o regularną aktywność fizyczną. Umiarkowany wysiłek na świeżym powietrzu doskonale wspiera zdolności poznawcze umysłu.
5. Dbaj o higienę psychiczną, zabiegając o dobre relacje z bliskimi i nie unikając kontaktów towarzyskich. Dzięki temu zmniejszysz ryzyko zachorowania na groźne choroby mózgu (w tym chorobę Alzheimera) lub złagodzisz uciążliwe objawy schorzenia.
6. Unikaj używek. Palenie papierosów (nawet bierne), zażywanie narkotyków czy spożywanie alkoholu prowadzą do degeneracji komórek mózgowych.
7. Nie unikaj wysiłku intelektualnego. Lenistwo intelektualne bardzo negatywnie wpływa na sprawność mózgu, dlatego nie zaniedbuj tej sfery – ucz się nowych rzeczy, rozwijaj hobby oraz pasje.
8. Dbaj o odpowiednią ilość snu i wypoczynku. W czasie nocnego spoczynku mózg regeneruje się, a informacje zdobyte w ciągu dnia ulegają utrwaleniu.